Нерӯи дили хаста бувад зардолу,
Доруи дами баста бувад зардолу.
Аз хушку тараш на кам, на бисёр хӯред,
Аз шарбати он ба ҷисми нофор хӯред.
Ин дарахти бисёрсола буда, қадаш то 20 метр мерасад. Гулҳои зардча ва сафедча дорад. Меваи он дар моҳҳои июн-август мепазад. Дар Осиёи Миёна ва Кавказ месабзад.
Ин ривоят не, ҳақиқат аст. Мувофиқ ба маълумоти саҳеҳи дастрасшуда дар яке аз штатҳои шимолии Ҳиндустон бо номи Хунза қабилае истиқомат доштааст. Таоми асосии аҳолии ин қабила зардолу ва маҳсулоти аз зардолу пухташуда будааст. Аҷибаш он, ки одамони қабилаи Хунза ба ҳисоби миёна 100 сол умр медидаанд.
Табибони бузург Дискаридус (Диоскорид), Буқрот (Гиппократ), Ҳаким Абӯалӣ ибни Сино хосиятҳои зиёди доругии зардолуро қайд кардаанд. Зардолуро халқ чун яке аз воситаҳои муҳими табобат истифода мебарад. Меваи хушнавъи он, ҳамчунин хушконидааш, баргакаш кори меъдаю рӯдаро ба тартиб меорад, воситаи табобат аз бемориҳои кулунҷ, қабзияти шикам аст. Ҳамчунин меваи хушки он манбаи муҳими озуқа ба ҳисоб меравад.
Як вақтҳо шахсоне, ки ба сафари дур мебаромаданд, ҳатман бо худ зардолуқоқ, мавиз ва мағзи зардолуро кӯфтаю омехта ҳамроҳи худ мегирифтанд. Онҳо медонистанд, ки ин омехта ба ғайр аз ғизо будан хастагиро рафъ мекунад, дарди шикамро пешгирӣ менамояд.
Абӯалӣ ибни Сино дар китоби «Қонунҳои тиб» оид ба хусусиятҳои зардолу ҳарф зада менависад: «…Зардолу ба меъда аз шафтолу дида мувофиқтар аст. Оби шарбати қоқи он ташнагиро рафъ мекунад… Одамоне, ки миҷозашон хунук аст, онро бояд бо асали тоза якҷоя хӯранд… Зардолуоб ба бемори гирифтори тумоб фоида дорад»…
Донандаи илми тиб Муҳаммад Ҳусайн ибни Муҳаммад-ал Оқилӣ дар китобаш «Маҳзан-ул-адвия» қайд мекунад, ки зардолуи хушк ба инсон ниҳоят фоида дорад. Рагҳои хунгардро аз ифлосиҳо тоза мекунад, варамҳоро шифо мебахшад, бӯи бади даҳонро нест мекунад.
Зардолу воситаи ташнашикан ҳисоб ёфта, сафроро барҳам медиҳад, хуни шахси ба ҳаяҷономадаро ором мекунад.
Таоми хӯрдашударо ҳазм накарда ва ё якҷоя бо таоме, ки ҳазмаш душвор аст, хӯрдани зардолу дуруст нест. Онро вақти наҳорӣ низ истеъмол кардан тавсия дода намешавад.
Мувофиқ ба фармудаи тибби халқӣ вақти гирифтор шудан ба бемориҳои дил, душвории нафаскашӣ, роҳи нафас аз мағзи зардолу чой дам карда нӯшидан манфиат дорад. Мағзи зардолу дар қатори доруҳои дигар кушояндан роҳҳои нафас ба ҳисоб меравад. Ба занҳои ҳомиладор, инчунин он модароне, ки нав тифл ба дунё овардаанд, мунтазам хӯрдани зардолуи хушк (баргак) тавсия дода мешавад. агар баргакро якҷоя бо асали тоза тановул кунед, ба омили пурқувваткунандаи биноӣ (чашм) табдил меёбад.
Зардолу дар таркибаш миқдори зарурии витаминҳои А, В, С, намак ва ғизоҳои фоиданок дорад. Барои шахсони гирифтори бемории анемия (камхунӣ) воситаи табии шифобахш ҳисоб меёбад. С.Я.Соколов ва И.П.Замотаев маълумот додаанд, ки истеъмоли 100 грамм зардолу ба истеъмоли 250 грамм ҷигари тоза баробар буда, боиси зиёдшавии хун мегардад. Зардолуи навъи тоза чун таъоми парҳезӣ ба бачаҳое тавсия мешавад, ки гирифтори гипоавитаминоз мебошанд. Истеъмоли баргак, инчунин зардолуоб барои занони ҳомиладор, онҳое, ки гирифтори бемориҳои дил, раги хунгарданд манфиат меорад.
Шилми танаи дарахти зардолу бо ширеши ноёби халқи араб дар шифобахшӣ баробар аст. Асалпарварон аз як гектар зардолузор 40 кило асал гирифта метавонанд. Олим Догмар Лансканинг дар «Аз ҷангалу майдон аз баҳор то зимистон» (1989) ном китобаш қайд мекунад, ки мо бояд дар як сол камаш 2,5 кило зардолу ва маҳсулоти аз он тайёркардаро истеъмол кунем. Ана он вақт ба қавли олим тамоми узвҳоямон бенуқсон мегардад.
Пас зардолу бихӯред, то ҳамеша тандурусту солим зиндагӣ намоед ва умратон дароз шавад!
Исломҷон Бобоев
Нет комментариев