Тоҷикистон аз сарватҳои табиӣ ниҳоят бой аст. То давраи собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ сарватҳои табиии Тоҷикистон ба таври бояду шояд тадқиқ нашуда буданд. Гумон мерафт, ки дар ин сарзамин ҳамагӣ чанд навъи сарватҳои табиӣ вучуд дораду бас. Дар тӯли солҳои собиқ Ҳокимияти Шӯравӣ дар Тоҷикистон 70 намуди сарватҳои табиию маъданӣ, ғайримаъданӣ ва зеризаминӣ кашф ва тақрибан 400 кон ошкор карда шуданд. Алҳол аз 100 кон қариб 40 навъи ашъёи маъданӣ мегиранд. Сарватҳои зеризаминӣ дар Тоҷикистон зиёд мебошанд. Аз сарватҳои маъданӣ — сурб, руҳ, нуқра, сурма, тилло ва ғайримаъданӣ — ангишт, нефт, гази табиӣ, фосфорид, намаксанг, обҳои маъданӣ иборатанд.
Ҳанӯз дар оғози соли равон Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни ироаи Паёми хеш ба Маҷлиси Олии кишвар (23.01.2015) баён намуда буданд: “Ҳоло дар қаламрави кишвар 18 ширкати ватаниву хориҷӣ дар 14 кон бо истихроҷи ангишт машғул аст. Бояд гуфт, ки солҳои охир истихроҷи ангишт тадриҷан афзоиш ёфта, соли 2014 истеҳсоли он ба 875 ҳазор тонна расонида шуд, ки ин нишондиҳанда нисбат ба соли 1991-ум 3 баробар зиёд мебошад. Имсол истеҳсоли ангишт ба 1 миллион тонна расонида, талаботи дохилӣ пурра қонеъ карда мешавад”.
ИСТИХРОҶИ ЗИЁДА АЗ 950 ҲАЗОР ТОННА АНГИШТ!
То имрӯз тибқи нақша аз 18 корхонаи саноати ангишт, 7 корхона ба истихроҷи ангишт машғул мебошанд. Истихроҷи ангишт аз аввали сол то санаи 26 ноябри соли ҷорӣ ба зиёда аз 950 ҳазор тонна расонида шудааст, ки нисбат ба ҳамин давраи соли сипаригардида 180 ҳазор тонна зиёд мебошад. Фурӯши ангишт бошад дар ин давра 880 ҳазор тоннаро ташкил медиҳад.
Мувофиқи маълумоти фаврии вазорату идораҳои дахлдор аз ҷониби муассисаҳои буҷавӣ дар даҳ моҳи соли ҷорӣ бо назардошти бақияи соли сипаригардида ба миқдори 51 ҳазору 288 тонна ангишт захира намудаанд, ки 101,8 фоизи талаботи онҳоро ташкил медиҳад.
Захираи ангишт бо назардошти бақияи ангишти соли сипаригардида дар анбор ва нуқтаҳои фурӯши корхонаҳои соҳаи ангишт то санаи 25-уми ноябри соли 2015-ум 165 ҳазор тоннаро ташкил медиҳад.
Вале, ҳаҷми захира дар анбор ва арзиши он мухталифанд. Масалан, дар кони «Фон-Яғноб» ҳаҷми захира 95,7 ҳазор тонна, нархи миёнаи ангишт барои як тонна 167 сомонӣ; дар кони «Зиддӣ» ҳаҷми захира 27 ҳазор тонна, арзиш барои як тонна 155 сомонӣ; дар кони «Назар-Айлоқ» ҳаҷми захира 11 ҳазор тонна, нарх барои як тонна 234 сомонӣ; дар кони «Шӯроб» ҳаҷми захира 14 ҳазор тонна, арзиш барои як тонна 316 сомонӣ ва дар кони «Сайёд» ҳаҷми захира 3,5 ҳазор тонна, нарх барои як тонна 85 сомонӣ.
Айни замон, истихроҷи шабонарӯзии ангишт ба ҳисоби миёна 2000-3000 тоннаро ташкил медиҳад, ки муштариён метавонанд аз нуқтаҳои махсуси фурӯши ангишт ва анборҳои корхонаҳои соҳаи ангишт харидорӣ намоянд.
Бояд гуфт, ки беш аз 70 дарсади аҳолии Тоҷикистон дар мавзеи деҳот зиндагӣ мекунанд ва дар зимистон маҳдудияти барқро аз сар гузаронида, соатҳои кам аз рӯшноӣ ва гармии барқ истифода менамоянд. Бар замми ин, беш аз 50 дарсади (зиёда аз 500 ҳазор хонавода) хонаҳо дар солҳои 1960-1970 сохта шудаанд. Бисёри ин хонаҳо дар деҳот ҷойгиранд ва аксари истиқоматкунандагони он аз ҷумлаи шумораи оилаҳое мебошанд, ки поён аз хати фақр зиндагӣ менамоянд. Хонаҳои деҳот ба сӯзишвориҳои истихроҷшаванда ва сахт, ба монанди ангишт, каросин, солярка, ҳезум ва саргини чорво барои қонеъ намудани талаботашон ба энергия вобастагӣ доранд.
Шиносоии ҳарчи бештар бо конҳои ангишти Тоҷикистон:
Кони ангишти “Фон-Яғноб” дар ҳудуди ноҳияи Айнии вилояти Суғд дар масофаи 130 км аз тарафи Шимолу Ғарбии шаҳри Душанбе ҷойгир шудааст. Кони ангишт дар масофаи 24 км қад-қади дарёҳои Яғноб ва Фон-Дарё тӯл кашида, нишебии қаторкӯҳҳои Зарафшон ва Ҳисорро дар баландии 1600-3600 метр аз сатҳи баҳр ишғол кардааст. Кони ангишт ҷолиби диққат мебошад: ангишти кон баландсифати коксашавандаи навъи Г (газовый) — газдор ва ГЖ (газовый-жирный) — газдор-равғандор мебошад. Захираи дурнамо зиёда аз 0,9 млрд тонна ва тарозӣ қарибии 400 млн тонна аст. Кони ангишти коксшавандаи “Фон-Яғноб” пешсафи саноати ангишти ҷумҳурӣ ба ҳисоб меравад. Кони ангишт аз соли 1983-ум аз тарафи шахтаи ҳамном коркард мешавад. Истихроҷи максималии ангишт дар соли 2014 ба 477 ҳазор тонна расонида шуд.
Доир ба тавсифи сифатии ангишти кони «Фон-Яғноб»: намнокӣ 0,35-1,88 фоиз; хокистарнокӣ 3,99-24,54 фоиз; сулфури умумӣ 0,1-1,96 фоиз; моддаҳои хориҷшаванда 23,11-36,90 фоиз; ҳарорати сӯзиш 7936-8463 ккал/кг (33,43,35,43 М Ҷ/кг); карбон 80,43-86,82 фоиз; гидроген 4,73-6,10 фоиз.
Кони ангишти “Равнов” дар ноҳияи Дарвози Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон дар ҳавзаи дарёи Оби-Равнов дар шароити баландқӯҳи душворгузар, ки баландиаш ба 2900-3500 метр мерасад, воқеъ мебошад.
Кони ангишти бӯри “Шӯроб” дар масофаи 100 км дуртар аз қисмати Ҷанубу Ғарбии шаҳри Хуҷанди вилояти Суғд ҷойгир шудааст. Кони ангишт дар шимоли доманаи қаторкӯҳҳои Туркистон воқеъ буда, ба ҳудуди Ҷумҳурии Қирғизистон тӯл кашидааст. Дар кон панҷ майдони бисёрқабатаи ангиштдор бо захираи умумии 300 млн тонна ва захираи тарозии 130 млн тонна мавҷуд мебошад.
Кони ангишти “Ҳакимӣ” дар масофаи 52 км аз тарафи ғарбии шаҳри Душанбе дар мавзеъи қӯҳии баландиаш 1550-2100 метр ҷойгир шудааст. Кони ангишт соли 1932-ум ошкор гардида, номукаммал омӯхта шудааст. Захираҳои дурнамои кон ба ҳаҷми 42 млн тонна ва захираҳои баҳисобгирифта 100 ҳазор тонна баҳогузорӣ карда шудаанд.
Кони ангишти “Зиддӣ” дар қисми ҷанубии шохаи қаторкӯҳҳои Ҳисор дар масофаи 70 км дуртар аз тарафи шимоли шаҳри Душанбе ҷойгир шудааст. Аҳамияти амалии муҳимро дар кон захираҳои хокаи ба оташтобовар доро мебошанд, ки бевосита дар зер ва болои қабатҳои ангишт хобидаанд. Кони ангишти Зиддӣ аз соли 1920-уми асри XX ошкор гардида, ба омӯзиши кон бошад аз соли 1939-ум шурӯъ карда шуд.
Кони ангишти “Миёнаду” дар ноҳияи Тавилдара наздик ба сарҳади Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон воқеъ мебошад. Кони мазкур дар шароити мусоиди физикию географӣ ҷойгир аст. Кони мазкур дар дарозии 20 км тӯл кашидааст. Дар обтақсимкунаки дарёҳои Миёнаду — Йохнак-дара 7-то қабати кории ангишт зоҳир гардидааст, ки ба тарафи шарқ хобидаанд. Мумкин аст, ки самаранокии истихроҷи ангишт дар як сол то ба 100 ҳазор тонна расонида шавад.
Кони ангишти “Сайёд” дар масофаи 67 км дуртар аз тарафи Шимолу Шарқии шаҳри Душанбе дар қисми Ҷанубу Ғарбии қаторкӯҳҳои Қаротегини ноҳияи Ваҳдат, дар 10 километри тарафи шарқии шаҳраки Ромит дар баландии 1500-2300 метр ҷойгир шудааст.
Бо мақсади пурра таъмин намудани талаботи аҳолӣ бо ангишт аз тарафи корхонаҳои истеҳсолкунандагони ангишт ва соҳибкорон нуқтаҳои зиёди фурӯши ангишт ташкил карда шудаанд, ки дар айни замон самаранок фаъолият намуда истодаанд.
Барои таъмини саривақтии аҳолии кишвар бо ангишт аз ҷониби Иттифоқи матлуботи Тоҷикистон шартномаҳои тарафайн бо корхонаҳои истихроҷи ангишт ба имзо расонида шудаанд.
Зикр бояд намуд, ки бо сард гардидани ҳаво шаҳрвандон роҳу усулҳои гуногуни гармшавӣ аз сарморо ҷуста, қоидаҳои бехатарӣ ва эҳтиёткориро сарфи назар мекунанд, ки дар натиҷа ба ҳодисаҳои нохуш оварда мерасонад. Масалан, аз дуди ангишт заҳролуд нудани инсон зуд-зуд ба қайд гирифта мешавад. Аз ин боис, дар истифодаи ангишт ва дигар маводи сӯхту гармидиҳӣ бояд эҳтиёткор буд.
Дар охир таманно менамоем, ки хонаву макон ва аз ҳама муҳимаш дили мо нисбат ба зиндагӣ ҳамеша равшану гарм бошад!
Нет комментариев