Осорхонаи таърихии вилояти Суғд — бори нахуст соли 1986 дар шаҳри Хуҷанд ифтитоҳ шуда буд. Он яке аз осорхонаҳои бузург дар вилояти Суғд маҳсуб мешавад, ки дар он намунаҳое аз осори таърихи гузаштаи халқи тоҷик гирдоварӣ шудаанд.
Кўшишҳои холӣ кунонидани ҳудуди дохилии куҳандизи Хуҷанд ва он ҷо созмондиҳии Ширкати илмию тармимии «Қалъаи Хуҷанд» охири солҳои 80-ум ва ибтидои 90-уми асри ХХ шуда буд. Ҳисори аз қисми ҳарбӣ холикардашуда чун ёдгориву зиёратгоҳи умумихалқӣ истифода гашта, нишон додани бавуҷудоӣ ва инкишофи таъриху маданияти бостонии Хуҷанд, симои шаҳрсозии қадимтарину қадима ва асримиёнагии он дар назар буд.
Дар дохили куҳандизи Хуҷанд баъди бори якум аз қисми ҳарбӣ холикунонии он (охири солҳои 80 ва аввали солҳои 90-уми асри ХХ) чанд биноҳои аз хишти пухта сохташударо (дар шакли таҳхонаҳо) низ дарёфта шуда буданд. Саршавии ҷанги шаҳрвандӣ (1992-1997) дар Тоҷикистон баҳри амалигардонии нақшаҳо монеъ гардид. Куҳандиз ба қисми ҳарбӣ баргардонида шуд.
Заминаҳои аввалини маданияти шаҳрсозӣ дар ҳавзаи Сирдарё ба ҳазорсолаи II-I то милод рост меоянд. Омўзиши археологии шаҳри Хуҷанд аз соли 1954 сар шуда ва аз кофтукови археологии куҳандизи шаҳр ибтидо гирифт. Дар чуқурии 27-метраи дизи шаҳр, болои арк, ки дар кофтуковаш иштирок доштам, осори қабатҳои мадании сукунати инсон, ки ба асрҳои VIII-VI то милодӣ мансубанд, ошкор шуд.Бостоншинос Т.В. Беляева дар дизи Хуҷанд девореро кушод, ки хиштҳои калонҳаҷми хоми он ба асри VII-IV то милод рост омадааст. Ин масолеҳ то ҳол дар Осорхонаи археология ва фортификатсияи Хуҷанд ба намоиш гузошта шудааст.
Кўҳанқалъаи Хуҷанд бо арк – кремл – қасри ҳоким, қасри шоҳ дар замони давлати Каёниён – эрониёни шарқӣ бунёд гардидааст. Ковишҳои археологӣ осори моддии ин шаҳрро бо дизу шаҳристонаш, ки мутааллиқ ба асри VII то милод аст, дар соҳили чапи Сирдарё ошкор карданд. Асрҳои VI-V то милод шаҳристон нақшаи мураббаъ дошта, ба 20 га баробар буд (диз – 6 га, шаҳристон 12 га).Бозёфтҳои археологӣ – сафолоти хуму кўзаҳо, косаву ҷоми сафолӣ, дарёфт шудани хуми калонҳаҷми ғалланигоҳдорӣ (11 хуми архаикии калон), ғаллакўбҳои сангиву ўғурҳои сангӣ, қисмҳои олоти бофандагӣ ва ғайра шаҳодати онанд, ки ғаллаистеҳсолкунӣ ва захиракунии маводи хўрока, бофандагиву кулолгарӣ ва хоҷагии кишоварзиву ҳунармандии шаҳриён ба роҳ монда шуда будааст.
Ҳоло осорхонаи вилоятӣ аз ду толори хурд ва се толори калон иборат буда, дар онҳо беш аз 15 ҳазор нигораҳо маҳфузанд. Ҳамарўза ба ин осорхона шумораи зиёди сайёҳони хориҷиву дохилӣ ташриф оварда, бо таъриху фарҳанги тоҷикон ошно мегарданд. Дар давоми соли 2013 беш аз 30 ҳазор нафар сайёҳон осорхонаро тамошо карданд. Зикраш бамаврид аст, ки аз шумораи умумӣ зиёда аз 2 ҳазор нафар сайёҳони хориҷӣ буданд.
Нет комментариев