Наврӯз — Иди баҳор ва Соли нави аҷдодӣ аст. Наврӯз — ҷашни қадимӣ ва анъанавии мардуми тоҷик ва эронинажод (баъдтар дар байни дигар халқҳои ғайриэронӣ низ расм шудааст), ки ба рӯзи аввали солшумории шамсӣ, яъне, 1-уми моҳи ҳамал ё 21-уми марти солшумории милодӣ рост меояд. Наврӯзро дар баъзе ноҳияҳо «Иди сари сол» низ меноманд.
Тақрибан зиёда аз 3 ҳазор сол қабл Наврӯз марбути кори деҳқонӣ пайдо шуда, минбаъд такмил ёфтааст. Таърихи ташаккули Наврӯз бо эҳё гардидани табиат дар баҳорон, ки пас аз зимистон фаро мерасад, вобаста аст.
Ҷашни Наврӯз дар Суғд ва Хоразм бо номҳои Навасорд, Навасорҷи ба маънои “соли нав” мебошад. Дар забони яғнобӣ ҷашни мазкур навасол (соли нав) мегӯянд. Тибқи маълумоти расмӣ Наврӯз ҳоло дар 13 кишвари ҷаҳон ҷашни расмии миллӣ рӯзҳои истироҳат ба шумор меравад. Дар Тоҷикистон ҷашни Иди байналмилалии Наврӯз — аз 21-уми март то 24-уми март баргузор мегардад.
Афғонистон — 21 март;
Албания — аз 20 то 23 март
Озарбойҷон — аз 20 то 26 март; 
Гурҷистон — 21 март;
Эрон — аз 20 то 24 март; 
Ироқ, Курдистон — 21 март;
Қазоқистон — аз 21 то 24 март; 
Косово — 21 март;
Қирғизистон — 21 март;
Муғулистон — 21 март;
Туркманистон — аз 20 то 23 март;
Ӯзбекистон — 21 март.
Аз таърихи Иди Наврӯз
Маълумоти Абӯрайҳони Берунӣ
Бояд гуфт ки манша ва замони пайдоиши Наврӯз, ба дурустӣ маълум нест. Аммо ин ҷашн таърихи зиёда аз сеҳазорсола дорад ва куҳантарин оини миллӣ дар ҷаҳон ба шумор меравад.
Абӯрайҳони Берунӣ донишманд ва олими қарни даҳум дар китоби машҳури худ «Осор-ул-боқия» аз забони Алӣ бинни Яҳё навиштааст, ки «Рӯзи Наврӯз ягона рӯзест, ки тағирнопазир аст» ва дар китобаш «Ал-тафҳим» менигорад ки «нахустин рӯз аст аз Фарвардинмоҳ ва аз ин ҷиҳат рӯзи нав карданд, зеро ки нишонии соли нав аст».
Ҳикояту ривоятҳо дар бораи иди Наврӯз хеле бисёранд. Абӯрайҳони Берунӣ дар китоби «Ал-тафҳим» овардааст, ки
«чун Ҷамшед ба подшоҳӣ расид, динҳо аз нав кард ва ин кори хеле бузург ба назар омад ва он рӯзро, ки рӯзи тоза буд, Чамшед ид гирифтӣ, агарчи пеш аз он ҳам Наврӯз бузургу муаззам буд»
ҳамчунин дар ҷои дигари ин китоб чунин овардааст, ки
«Аз расмҳои подшоҳон Наврӯз чист? Нахустин рӯз аст аз Фарвардинмоҳ ва аз ин ҷиҳат рӯзи нав ном карданд, зеро ки пешонии соли нав аст».
Бояд зикр намуд, ки мувофиқи маълумоти хондашуда аз осори Абӯрайҳон Берунӣ чунин хулосабарорӣ кардан мумкин аст, ки — ин донишманд, ба таври густурдае дар бораи ҷашн гирифтани Наврӯз сухан мегӯяд ва дар таҳқиқоти хеш барои шинохти рамзу рози оинҳо ва маросимҳои гуногун, на танҳо ганҷинаҳои куҳанро мековад ва дарҳои онҳоро ба рӯи хонандагони асари гаронбаҳояш мекушояд, балки аз амалнамоӣ аз суннатҳои дерина дар рӯзгори худ низ, хабар медиҳад ва ошкоро мегӯяд, ки мардумони давронаш бо покиза гардонию навсозии ҳамаи афзорҳо ва дастмояҳои зиндагӣ ва оростану пиростани хонаву кошона аз Наврӯз истиқбол менамуданд.
Оғӯш пур аз ёсуман, хуш омадӣ, Наврӯзи ман,
Ороста боғу чаман, хуш омадӣ, Наврӯзи ман.
Мӯҳри ҷавонӣ мезанӣ андар замири қалбҳо,
Бо ишваҳо бе як сухан, хуш омадӣ, Наврӯзи ман!
Боиси хушбахтист, ки мардуми куҳанбунёди тоҷик тавонист ҷашнҳои муқаддаси миллиаамон — Наврӯз, Меҳргон ва Садаро дар тӯли асрҳо нигоҳ дошта, то ба имрӯз бирасонад ва онро ҷаҳонӣ гардонад.
Ҷашни Наврӯз 23-юми феврали соли 2010 дар 64-умин Маҷмааи Умумии Созмони Милали Муттаҳид ҳамчун ҷашни байналмилалӣ эълон гардид.
Тавре ки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъкид кардаанд: «Наврӯз падидаест, ки аз ҷониби худи табиат барои аҳли сайёраи Замин тақдим шудааст».
Воқеан ҳам, Наврӯз ҳамчунин ҷашни эҳёгар, пайвандгари дӯстӣ, бародарӣ, нерӯбахши сулҳу оштӣ ва зудояндаи занги кинаву озурдагӣ шинохта шудааст. Агар ба самти иҷтимоӣ-иқтисодии Наврӯз назар афканем, он ба пешрафти ҳаёти иқтисодӣ ва иҷтимоии халқҳои эронинажод дар асрҳои 7-3 пеш аз мелод нисбат дода мешавад.
Мувофиқи очеркҳои таърихӣ ва ривоятҳои асотирии халқҳои гуногун Худованд офариниши ҷаҳонро дар оғози баҳор, яъне дар айёми Наврӯз шурӯъ кардааст. Халқҳои эронинажод то ислом ва баъди он низ Наврӯзро рӯзи аввали сол меҳисобиданд. Ин тарзи ҷашнгирии Наврӯз то ба мо омада расидааст ва ҳамасола он дар саршавии соли наве, ки ба рӯзи якуми моҳи фарвардин ё худ 21-уми март рост меояд, таҷлил мегардад.
Рӯзгорат шодиву боландагист,
Ҳикмати Наврӯзи ту созандагист.
Бо ту, эй Наврӯз, эй иди баҳор,
Боз зеботар ҷаҳону зиндагист.
Дар фарҷом бори дигар тамоми хонандагони азизро бо Ҷашни байналмилалии Наврӯз самимона муборакбод намуда, бароятон саломативу дарозумрӣ ва сарбаландиву нишоти зиндагиро таманно менамоем.
Наврӯзи ҷаҳонӣ бароятон мубораку фархунда бод!
Медиапортали «Тироз»
Нет комментариев