Кишвари мо, дар таърихи боғдории худ таҷрибаи бойро соҳиб мебошад. Аз қадим, маҳсулоти боғу ангурзор — қисми ҷудонашавандаи маводи истеъмолии аҳолии ҷумҳурӣ ба ҳисоб меравад. Дар давоми таърихи тулони ҳайёту фаъолияти аҳолии минтақаҳои гуногуни қаламрави Тоҷикистон ҳалқи таҳҷоӣ хусусиятҳои хоси дарахтори мевадиҳанда махсусан зардолуро омӯхта баромадаанд, Зардолу аз қадим яке аз меваҳои дустдоштаи мардуми тоҷик ба ҳисоб меравад.
Қисми зиёди майдони боғоти Тоҷикистон аз навъҳои гуногуни серҳосилу баландсифати селексияи давомноки халқӣ ба вуҷуд оварда шудаанд. Меваи зардолу бошад чун маводи хурока маълум буда, ҳосили онро аз рӯи маълумоти олимон, ҳанӯз 4 ҳазор сол пеш мардуми Чину Осиёи Миёна истифода мебурданд.
Бозёфтҳои археологӣ аз водии Фарғона, аз он ҷумла Тоҷикистони шимолии ҳозира ва наздикии Бойсуни вилояти Сурхандарёии Ҷумҳурии Узбекистон пайдошуда бар он шаҳодат медиҳад, ки дар ин минтақаҳо зардолуро чун маводи хурока ҳанӯз аз ҳазораи 4 ва 5 пеш мелод мардуми ин маҳалҳо истифода мебурданд. Дар вақти кофтукови археологӣ дар кӯҳои ноҳияи Панҷакент зардолу асри 6 парвариш карданашро муайян кардаанд.
Зардолу дар қисми зиёди вилоятҳои Суғд, Хатлон ва вилояти мухтори Куҳистони Бадахшон васеъ паҳн гаштааст. Дар қисми ҷануби ҷумҳурӣ вилояти Хатлон, мавқеи ояндадори зардолупарварӣ хусусан навъҳои тезпаз (дар даҳрӯзаи аввали моҳи май пухта мерасидагӣ) табдил ёфтааст. Мавзеи асосии боғҳои саноатии зардолу дар вилояти Суғд ноҳияҳои Исфара, Конибодом, Айни, Ашт қисман Куҳистони Мастҷоҳ ба ҳисоб меравад. Дар вилояти Мухтори куҳистони Бадахшон бошад майдони боғи зардолу дар ноҳияҳои Ванҷ, Дарвоз, Рӯшон, Шуғнон, Рошт-Қалъа, шаҳри Хоруғ ва ноҳияи Ишқошим васеъ паҳн шудааст.
Дар вилояти Суғд ва тамоми мавзеҳои Зарафшон садҳо навъу хелҳои зардолу мавҷуд аст, ки баъзеи онҳо чун анвои навъҳои беҳтарини милливу халқӣ маъмул ва машҳур гаштаанд. Аксари навъҳои дар вилояти Суғд ва дигар минтақаҳои ҷумҳурӣ навъҳои зардолуи Қандак, Бобоӣ, Хурмоӣ , Мирсанҷалалӣ, Субҳонӣ, Аҳмадӣ, Тоҷибоӣ, Нишонӣ ва бисёр дигар навъҳо бешубҳа ифтихори мардуми тоҷик ба ҳисоб мераванд. Зимни татқиқотҳои олимони Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон дар минтақаҳои гуногуни ҷумҳурӣ зиёда аз 30 гуруҳи навъҳо, ки шаклҳои гуногуни бисёр доранд, муқарар карда шудааст.
Тараққӣ додани соҳаи боғдорӣ дар заминҳои водӣ, назди кӯҳӣ ва кӯҳӣ барои хоҷагии Ҷумҳурии Тоҷикистон аҳамияти калон дорад.
Умуман таррақӣ додани соҳаи боғдорӣ махсусан парвариши зардолу дар шароити гуногуни кишвар хеле зарур ба ҳисоб меравад, зеро ин соҳа яке аз соҳаҳои сердаромадноктарину ояандадор ба шумор меравад. Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон инро ба назар гирифта 27 августи соли 2009 таҳти рақами 683 «Дар бораи тадбирҳои иловагӣ доир ба рушди соҳи боғу токпарварӣ дар Ҷумҳури Тоҷикистон барои солҳои 2010-2014» қарори махсус қабул кард.
Ба мақсади ба ин самту соҳаи муҳим таваҷҷӯҳ зоҳир кардани боғбону кишоварзон шахсан худи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Ҷаноби Олӣ Эмомалӣ Раҳмон ба назди боғбону хоҷагиҳои зардолупарвар сафари корӣ ташкил намуда, кишоварзонро барои парвариши бештари боғи зардолу даъвад намуд. Ҳамин ташаббуси иқдомҳои сарвари давлат ҷашни қайди иди анъанавии мардум «Иди зардолу» ва «Гули зардолу»-ро ба миён овард, ки он ҳар сол хусусан дар вилояти Суғд бошукӯҳу шаҳомати тоза ҷашн гирифта мешавад.
Зиёд намудани боғу парвариши навъҳои гуногуни зардолу дар шароити иқлими Тоҷикистон хеле аҳамиятнок аст. Зеро мо дар баробари бунёди боғ, заминҳои бекору корношоями кӯҳию назди кӯҳӣ, ҳамчунин заминҳои санглоху вазнини водиҳоро ба кор меандозем. Гушаву канори мамлакатамон сабзу хуррамтар ва боз аз будаш зеботару дилкаштар мегардад. Ҳамзамон дастурхони мардум бою ғанӣ мегардад. Саломати аҳолӣ аз ҳисоби истеъмоли ин меваи шаҳдбори офтобӣ боз ҳам хубтар мегардад.
Аз ҳисоби содироту фурӯши меваи ин боғҳо сатҳи зиндагии мардум боз ҳам хубу нек мешавад ;
-Баробари пешравии сатҳи зиндагии мардум иқтидори иқтисодии кишварамон низ боло меравад ;
Талабот ба меваи зардолу хусусан дар бозорҳои байналмилалӣ низ хеле зиёд ба назар мерасад. Мардуми кишварҳои Аврупо фоида ва аҳамияти меваи зардолуро баҳри пойдории саломатӣ аз ҳама зарур мешуморанд. Солҳои охир содироти меваи хушки зардолу ва дигар навъи меваҳо аз Тоҷикистон ба кишварҳои ҳамсоя ва дур қариб наздики 100 ҳазор тоннаро ташкил медиҳад.
Меваи тару тозаи зардолу дар байни дигар меваҳо ба бозор яке аз аввалинхо шуда дохил мешавад. Талаботи мардуми кишварамон на танҳо ба меваи тару тозаи зардолу зиёд аст, балки ба ғураи хому нимпас ва хушки он ҳам зиёд аст. Истеъмоли маводи ғураобаи он ҳангоми фишори баланди хун, қабзият ва кам гаштани туршии бадан манфиатовар аст.
Аҳмияти парвариши боғи зардолу беҳисоб буда, танҳо ҳаминашро қайд мекунем, ки аз ҳисоби фуруши содироти меваи тару хушки зардолу дар як сол, ба миқдори 40 миллион доллари амрикоӣ фоидаи соф ба даст овардан мумкин аст. Истиқлолияти кишвар, инкишоф ва муносибатҳои нави бозоргонӣ аз мо талаб менамоянд,ки маҳсулотро ба талаботи(стандарти) ҷаҳонӣ мувофиқ истеҳсол намоем, сифати бозоргирии онро афзалтар намоем. Навъҳои хуби хушки меваи зардолуро бо технологияи замонавӣ ва аз рӯи шартҳои талоботи бозори ҷаҳонӣ коркард намуда онро манзури мардуми олам намоем. Таваҷҷӯҳи мардуми кишварҳои муттарақӣ олам дар ин айём ба маҳсулоти табиӣ хеле бештар гардида, аз бозор бисёртар он маҳсулотҳоеро харидорӣ менамоянд, ки маҳсули табиат мебошанд. Меваи зардолуи боғҳои Тоҷикистон хусусан навъи хушкардаи он, маҳз парвардаю офаридаи худи табиат аст.
Парвариши меваҷоти дигар (себу ангур) дар Тоҷикистон
Дар Тоҷикистоннавъҳои хуби дохиливу хоричии мевачот истехсол карда мешавад.
Бахусус навъхои себи Голден Делишес (тиллои беҳтарин), Делишес (беҳтарин) – Навъи дерпазак, Ренет Симиренко, Любимия клаппа (клаппа фаворит, Фаворитка Клаппа, Любимиӣа), Лесная красавиӣа (масляная древо цветная, Мария Лумза (дар Қрим), Фламанская красавиӣа(дар ШМА), Дайбера черная (Бигарро Дейбера, Южнобережная) – дерпазаку миёна, Дрогана желтая (Бигарро дрогана желтая, поздная желтая), Навъи гулобию зарди маҳаллӣ – Дерпазак, Негритянка – Миёнапаз. Навъхои зардолуи Аҳрорӣ –Тезпазак, Бобоии калон мева – миёнапазак, Қандак— миёнапазак, Мирсанҷалӣ –миёнапазак, Субҳонӣ— миёнапазак, Хурмоӣ— миёнапазак.
Навъҳои ангур:
Зариф,
Нимранг (ангури калон, Ширбанди Қрими),
Султонӣ (Ҷавс, Окпар, Ҷавси сафед),
Тойфии гулобӣ,
Тоҷикистон бахусус дар микёси Иттиходи Давлатхои Мустакил ва берун аз он бо лиму ва анори худ машхур гардидааст. Дар чумхури навъхои зерини лиму парвариш карда мешаванд: Вилла Франка, Мейер (Китайский карянковқй, Китайский лимон), Десертӣ, навҳои анор бошад Казаки анор, Қизил анор ва гайра.
Бигзор Тоҷикистони ҳамешабаҳори мо ҳамасола пур аз меваву сабзавоти ширину болаззат бошад!
Бо Инфографикаи истеҳсоли меваву ангур дар Тоҷикистон давоми солҳои 1985-2015 Шумо метавонед аз Бахши «Мултимедиа»-и Медиапортали «Тироз» бо истиноди http://tiroz.org/rastaniparvari-dar-to-ikiston/ шинос шавед.
Нет комментариев