Бартанг водиест, ки мавқеи ҷуғрофиаш зиндагиро аз соири манотиқ мутафовит кардааст. Ин водӣ минтақаи дурафтодаест дар ноҳияи Рушони Кӯҳистони Бадахшони Тоҷикистон, воқеъ дар шарқи ин кишвар, дар баландии беш аз се ҳазор метр аз сатҳи дарё.
Дар ҳоле, ки дар рустоҳои наздики водии Бартанг ҳарорати ҳаво гармтар аст, дар рустоҳои дурафтодае чун Рошорв, Пасор ва Гудара барф меборад.Бартанг бо шароити сахти ҷуғрофиаш, бавижа бо роҳҳои борику махуфе, ки аз миёни саҳроҳо ва кӯҳҳои осмонхарош мегузаранд, шӯҳрат дорад. Ин роҳҳо сайёҳонро ба сӯйи рустоҳое мебаранд, ки дар тангиҳо, дар оғӯши кӯҳҳои сарбафалаккашида ва ё бар фарози онҳо қарор дошта зиндагӣ мекунанд.Тангии роҳ барои ронандагони автомобилҳое, ки рӯбарӯи ҳам меоянд, мушкилӣ эҷод мекунад. Онхо маҷбуранд, ки барои боз кардани роҳ ба ҳамдигар ба қисмати нисбатан фарохтари ҷода бозпас гарданд.
Барои расидан ба рустоҳое, ба мисли Рошорв бояд ҷодаҳои печида ва ағбаҳое баландеро пушти сар кард. Рустоҳое низ ҳастанд, ки сокинонашон масофаҳои тулониро пиёда тай мекунанд.Ба гуфтаи сокинони рустои Равмед, ба далели хароб шудани пулҳое, воқеъ дар ин масир, онхо водор мешаванд, ки то ҷодаи автомобилрав 18 километр роҳ пиёда бираванд.
Дар фасли сармо ба ҳангоми резиши барфу баҳман роҳҳои иртиботӣ миёни рустоҳои Бартанг комилан масдуд мешаванд, ки дар омаду рафти сокинон ба сайри мантиқи Бадахшон мушкил эҷод мекунад.
Набудани ҷойи кор ва камбуди мазореи кишоварзӣ илали фақр дар миёни сокинони рустоҳои ин водӣ ва иллати вазъи сангини иқтисодии мардуми ин минтақа дониста мешавад.
Ба гуфтаи сокинони ин рустоҳо, ҳосили мазореъи кишоварзӣ наметавонад ниёзҳои хонаводаҳои онҳоро таъмин кунад. Аз ин рӯ, теъдоди зиёде аз ҷавонони ин минтақа ба муҳоҷирати корӣ, одатан ба Русия сафар мекунанд. Ин амр яке аз далели ба дӯши зан вогузор шудани кули омори хонаводагӣ, аз ҷумла кишти зироъат, ҷамъоварии ҳезум, муроқибати ҳайвоноти аҳлӣ шудааст. Аммо деҳаи Рошорв дар водии Бартанг танҳо рустоест фарох, ки дорои мазореъи зиёди кишоварзӣ аст. Дар чанд соли ахир бо ҳимояти молии Сандуқи Оғохон ба ин русто барои обёрии мазореъ конол кашида шудааст.
Сокинони ин русто соли ҷорӣ барои таҷриба дар 13 гектар замин гандум ва себзаминӣ кишт кардаанд ва ҳосили хубе ба даст оварданд. Гуфта мешавад, баъд аз анҷоми сохтмони ин канал беш аз ҳазор гектар мазоре обёрӣ хоҳад шуд.
Аз сӯйи дигар, сокинони ин русто бо камбуди маводи сӯхт рӯбарӯ ҳастанд. Чаъфар, як сокини рустои Рошорв мегӯяд, онҳо барои дарёфти як баст ҳезум то 50 килуметр роҳро тай мекунанд.
Сокинони рустои Гудара мегӯянд, чанд сол қабл Собир ном чӯпоне дар кӯҳистони ин минтақа маъдани зуғолсангро пайдо кардааст. Онҳо миқдоре аз ин зуголсангро ба русто оварда, барои гарм кардани мадраса истифода кардаанд.
Аммо кони ин зуғолсанг дар маҳалле вокеъ аст, ки хатарзо буда, истихроҷи он душвор аст. Аз ин рӯ, бештари сокинони ин рустоҳо аз ҷангале, ки дар масофаи 20 килуметр вокеъ аст, ҳезум ҷамъ мекунанд.
Аз дараҳои Бартанг рӯдхонаҳое ҷорӣ ҳастанд, ки сокинони бештаре аз рустоҳо, вокеъ дар поёноби ин рӯдхонаҳо бар фарози онхо нерӯгоҳҳои кучак сохтаанд. Аммо бархе аз рустохо, ки аз чунин имконоте бархӯрдор нестанд, дар торикӣ ба сар мебаранд.
Иддае аз сокинони чунин рустоҳо барои рушан кардани манозилашон аз ботриҳои хуршедии сохти чинӣ истифода мекунанд. Зимни сафар ба ин минтақа мушоҳида кардам, ки сокинони рустои Гудара бо пайдо кардани миқдори андаки маводди сӯхт истгоҳи кучаки тавлидкунандаи барқро фаъол карданд ва дар манзили яке аз сокинони ин деҳа машғули тамошои дастҷамъонаи як филми русӣ шуданд.
Дар ин миён рустоҳои Нисур ва Барчидив, ки дар ҷавори дарёчаи Сарез воқеъ ҳастанд, бештар аз ҳама аз бебарқӣ ранҷ мекашанд. Мардум ба умеде ҳастанд, ки замоне бо эҳдоси туннел ва неругоҳи барқӣ дар дарёчаи Сарез манозили онҳо низ гарму рушан хоҳад шуд.
Зимнан, роҳи расидан ба дарёчаи Сарез, ки гуфта мешавад, хатари аз ҳама ҷиддии муҳитзистӣ дар минтақаро дорад, аз ин ду русто убур мекунад. Барои расидан ба дарёчаи Сарез бояд боз ҳафт килуметр масофа пиёда рафт, зеро то ҳол дар ин самт ба ҷуз аз пайраҳае роҳи дигаре вуҷуд надорад.
Шуғли аслии сокинони рустоҳои дуруфтодаи водии Бартанг, ки дар канори рӯдхонаи Мургоб ба сар мебаранд, домдорӣ ва ғизои аслии масрафӣ дар миёни сокинони ин минтақа гӯшт аст.
Дар сӯҳбатҳо сокинони ин рустоҳо изҳор доштанд, ки бо вуҷуди сангинии мавқеъи ҷуғрофиёӣ ва иқлимӣ, қасди тарки ин минтақа ва оғози зиндагӣ дар дигар маҳаллро надоранд.
Яке аз вижагии меҳмоннавозии мардуми ин водӣ аз он иборат аст, ки ба ҳангоми омадани меҳмоне ба манзили яке аз сокинони русто, онхо ҳатман гӯсфанд ё бузеро забҳ мекунанд. Теъдоди зиёде аз рустоиён ба он манзил меоянд ва меҳмонро ба сӯҳбат мекашанд.
Пазироии меҳмон ба сурати муштарак сурат мегирад ва мардум дар таҳияи ғизо ба ҳамдигар кӯмак мекунанд, ба сурате, ки наметавон мушаххас кард, ки мизбони аслӣ кист. Ин яке аз хислатҳои наҷиби кӯҳистониён аст, ки дар ин водии дурафтода ҳифз шудааст…
Нет комментариев