Дар давоми 11 моҳи соли 2015-ум дар натиҷаи зӯроварӣ дар оила, танҳо ба яке аз ташкилоти қаламрави вилояти Суғд 2755 муроҷиат ба қайд гирифта шудааст, ки ин нисбат ба соли гузашта зиёд мебошад (давоми як соли 2014 — 2666 муроҷиат буд). Ин маълумотро аз роҳбари Ташкилоти ҷамъиятии маркази занон «Гулрухсор» Сабоҳат Бобоҷонова дастрас намудем.
Ҳамасола дар ҷаҳон аз 25-уми ноябр то 10-уми декабр маъракаи иттилоотӣ таҳти унвони «16 рўзи мубориза алайҳи зўроварӣ нисбат ба зан» гузаронида мешавад. Он бахшида ба қабули Конвенсия оид ба бартараф намудани ҳама гуна маҳдудкунӣ нисбат ба занон рўи кор омад. Соли 1999-ум Созмони Милали Муттаҳид ба хотири куштори хоҳарон Мирабэллаҳо аз Ҷумҳурии Доминикан, санаи 25-уми ноябрро расман Рўзи байналхалқии мубориза бар зидди зўроварӣ нисбат ба занон эълон карда буд. То 10-уми декабр идома ёфтани он низ бесабаб нест, зеро маҳз дар ин сана Рўзи қабули эъломияи умумии ҳуқуқи башар, яъне Рўзи байналхалқии ҳифзи ҳуқуқи инсон таҷлил карда мешавад.
Аслан мафҳумҳои “Зӯроварӣ” ё худ “Зӯроварӣ дар оила” чӣ маъно доранд?
Зӯроварӣ дар оила — кирдори зиддиҳуқуқии қасдонаи дорои хусусияти ҷисмонӣ, рӯҳӣ, шаҳвонӣ ё иқтисодӣ, ки дар доираи муносибатҳои оилавӣ аз ҷониби як узви оила нисбат ба дигар узви оила содир шуда, боиси поймол шудани ҳуқуқ ва озодиҳои ӯ, расонидани дарди ҷисмонӣ ё зарар ба саломатии ӯ мегардад ё таҳдиди расонидани чунин зарарро ба вуҷуд меорад.
Пешгирии зӯроварӣ дар оила — маҷмӯи чораҳои ҳуқуқӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва ташкилии аз ҷониби субъектҳои пешгирикунандаи озӯроварӣ дар оила амалишаванда, ки ба ҳимояи ҳуқуқу озодиҳо ва манфиатҳои қонунии инсон ва шаҳрванд дар доираи муносибатҳои оилавӣ, ба пешгирии зӯроварӣ дар оила, муайян ва бартарафсозии сабаб ва шароитҳои ба он мусоидаткунанда равона карда шудаанд.
Бояд донист, ки зӯроварӣ дар оила низ чанд намуд мешавад:
Зӯроварии ҷисмонӣ дар оила — кирдори зиддиҳуқуқии қасдонаи як узви оила нисбат ба дигар узви оила, ки дар натиҷаи истифода бурдани қувваи ҷисмонӣ боиси расонидани дарди ҷисмонӣ ё зарар ба саломатӣ шудааст (дар 11 моҳ 49 муроҷиат ба Маркази занон “Гулрухсор”).
Зӯроварии рӯҳӣ дар оила — таъсиррасонии қасдонаи рӯҳӣ, паст задани шаъну эътибори як узви оила аз ҷониби дигар узви оила бо роҳи таҳдид, таҳқир, иръоб ва ё маҷбуркунӣ ба содир намудани ҳуқуқвайронкуниҳо ё кирдорҳое, ки барои ҳаёт ва саломатӣ хавфноканд, инчунин ба вайроншавии инкишофи рӯҳӣ, ҷисмонӣ ё шахсият оварда мерасонад (дар 11 моҳ 713 муроҷиат ба Маркази занон “Гулрухсор”).
Зӯроварии шаҳвонӣ дар оила — кирдори зиддиҳуқуқии қасдонаи як узви оила, ки ба озодии ҷинсӣ ва дахлнопазирии ҷинсии дигар узви оила таҷовуз мекунад, инчунин ҳаракатҳои дорои хусусияти шаҳвонӣ, ки нисбат ба узви ноболиғи оила содир шудаанд (дар 11 моҳ 3 муроҷиат ба Маркази занон “Гулрухсор”).
Зӯроварии иқтисодӣ дар оила — кирдори зиддиҳуқуқии қасдонаи як узви оила нисбат ба дигар узви оила вобаста ба маҳрум сохтан аз манзили истиқоматӣ, хӯрок, либос, молу мулк ё воситаҳое, ки ҷабрдида тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба онҳо ҳуқуқ дорад ва ин кирдор метавонад боиси вайрон гардидани солимии ҷисмонӣ, рӯҳӣ ё сар задани дигар ҳолатҳои ногувор гардад (дар 11 моҳ 127 муроҷиат ба Маркази занон “Гулрухсор”).
Ҳар сол шурўъ аз 25-уми ноябр то 10-уми декабр дар Тоҷикистони соҳибистиқлол, бахусус, вилояти Суғд низ маъракаи фаҳмондадиҳӣ гузаронида мешавад.
Чун анъана имсол низ аз ҷониби масъулин — Раёсати кор бо занон ва оилаи Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии вилоят ва шўъбаи он дар шаҳри Хуҷанд, хонаҳои ақди никоҳ ва Ташкилоти ҷамъиятии маркази занон «Гулрухсор» тадбирҳои зарурӣ андешида шуда, тибқи нақша ҷамъомаду маҳфилҳои муфиду хотирмон доир намуданд.
Дар оғози маъракаи «16 рўзи мубориза алайҳи зўроварӣ» намояндагони раёсати номбурда, сарварони хонаҳои ақди никоҳи шаҳру навоҳии вилоят ва васоити ахбори омма иштирок карданд.
Сардори Раёсати кор бо занон ва оилаи вилоят Нодира Мирзозода доир ба ин маъракаи муҳим андешаҳояшро баён намуда, гуфт, ки агар дар ҷомеа хушунат бошад, оилаҳо зуд барҳам мехўранд. Хушбахтона, хушунат дар байни мардум сол аз сол кам шуда истодааст. Ин аз он шаҳодат медиҳад, ки корҳои тарғиботию ташвиқотӣ аз ҷониби масъулин хуб ба роҳ монда шудаанд. Шаҳрвандон ба Раёсати кор бо занон ва оилаи вилоят ва шўъбаҳои дар шаҳру навоҳӣ, Маркази бўҳронии «Гулрухсор» ва идораҳои дигари дахлдор барои дифоъ аз ҳуқуқҳояшон муроҷиат менамоянд. Аз мутахассисон маслиҳатҳо гирифта, муаммоҳои худро ҳал мекунанд.
Феълан дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Барномаи давлатӣ зидди зўроварӣ амал менамояд ва он бояд ба таври бояду шояд иҷро шавад. Вале, дар баъзе маврид занҳо худ сабабгори хушунат мешаванд, зеро тарбияи фарзандонро дуруст ба роҳ намемонанд. Аз ин лиҳоз, маърифати оиладорӣ дар мадди аввал меистад.
Роҳбари Ташкилоти ҷамъиятии маркази занон «Гулрухсор» Сабоҳат Бобоҷонова доир ба ин мавзўъ ибрози ақида намуда, гуфт, ки ҳадафи асосии ташкил ва гузаронидани маъракаи иттилоотии «16 рўз бар зидди зўроварӣ» ин қабл ҳама, дар байни мардум кам кардани зўроварӣ, хушунат, низоъ, кинаву адоват ва номуросоӣ, ҳамзамон, ҳарчӣ бештар тарғиб намудани озодӣ, адолат, меҳрубонӣ, ҳамдигарфаҳмию якмаромӣ мебошад.
Бояд зикр намуд, ки Ташкилоти ҷамъиятии маркази занон «Гулрухсор» дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ягона институти иҷтимоӣ маҳсуб мешавад, ки барои занони аз хушунати оилавӣ ҷабрдида паноҳгоҳи муваққатиро пешниҳод менамояд. Занҳои ҷабрдида дар паноҳгоҳ то 14 шабонарўз истода, метавонанд бахши барқароршавӣ (курси реабилитатсонӣ)-ро гузаранд, ҳуҷҷатҳояшонро омода карда, қувваи кориашонро барқарор созанд. Давоми 11 моҳи соли 2015 дар паноҳгоҳи МЗ “Гулрухсор” 92 нафар, аз ҷумла 45 нафар зан, 44 кӯдак, 3 наврас паноҳ ҷустанд. Аз соли таъсисёбии ПМ (паноҳгоҳи муваққатӣ), яъне аз соли 2005 то 9 моҳи соли 2015-ум 700 нафар дар ПМ қарор гирифтанд, ки аз он 352 нафар зан, 313 кӯдак, 35 нафар наврас мебошанд. Ҳамзамон, ташкилот ба занҳое, ки ба ҳолати бўҳронӣ гирифтор шудаанд, кўмаки ҳуқуқию равониро ба таври ройгон ва махфӣ мерасонад.
Ҳанӯз 19-уми марти соли 2013 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи пешгирии зӯроварӣ дар оила” бо имзои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон қабул ва мавриди амал қарор гирифта буд. Қонуни мазкур муносибатҳои ҷамъиятиро вобаста ба пешгирии зӯроварӣ дар оила танзим намуда, вазифаҳои субъектҳои пешгирикунандаи зӯроварӣ дар оиларо доир ба ошкор, пешгирӣ ва бартарафсозии сабаб ва шароитҳои ба он мусоидаткунанда муайян менамояд.
Ҳадаф аз қабули Қонуни мазкур ҳимояи ҳуқуқи оила ҳамчун асоси ҷамъият, танзими ҳуқуқии муносибатҳои вобаста ба пешгирии зӯроварӣ дар оила, мусоидат намудан ба татбиқи сиёсати давлатӣ оид ба пешгирии зӯроварӣ дар оила, ташаккули вазъи тоқатнопазирии ҷомеа нисбат ба зӯроварӣ дар оила, ошкор, пешгирӣ ва бартарафсозии сабаб ва шароитҳои ба зӯроварӣ дар оила мусоидаткунанда ва мусоидат намудан ба баланд бардоштани масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд.
Дар асоси ин қонун ҷабрдида дар марказҳо ё бахшҳои офиятбахшии тиббию иҷтимоӣ дар асоси аризаи ӯ ё роҳхати мақомоти дахлдори давлатӣ ҷойгир карда мешавад. Барои дар марказҳои мазкур ҷойгир кардани ҷабрдидаи ноболиғ розигии падар, модар ё шахсони онҳоро ивазкунанда, мақомоти васоят ва парасторӣ зарур мебошад. Ҷабрдида дар марказҳо ё бахшҳои офиятбахшии тиббию иҷтимоӣ дар давоми мӯҳлате, ки барои муолиҷаи тиббӣ ва офиятбахшии равонию иҷтимоии ӯ зарур аст, нигоҳ дошта мешавад.
Аз он хотире, ки солҳои охир дар Тоҷикистон зӯроварӣ нисбат ба кӯдакон бештар ба қайж гирифта шудаааст, соле қабл конфронси байналмилалӣ таҳти унвони «Пешгирии зӯроварӣ нисбат ба кӯдакон» дар доираи лоиҳаи Иттиҳоди Аврупо «Барҳамдиҳии тадриҷии зӯроварӣ нисбат ба кӯдакон дар муассисаҳои пӯшидаи Тоҷикистон» баргузор гардид.
Бино ба натоиҷи мониторинги муштараки ҳуқуқҳои кӯдак, ки Дафтари Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, PRI ва Маркази ҳуқуқи кӯдак гузаронидаанд, зӯроварӣ нисбат ба кӯдакон дар Тоҷикистон яке аз мушкилоти ҳалталаб аст. Дар баробари мусоидат ба иҷрои тавсияҳои Кумитаи СММ оид ба ҳуқуқҳои кӯдак, лоиҳа ба он равона шудааст, ки дар навбати аввал истифодаи ҳабси ҷудогонаи кӯдакон дар муассисаҳои пӯшида қатъ гардида, ба нигаҳдории якҷои кӯдакону калонсолон роҳ дода нашавад.
Алҳол дар Тоҷикистон кӯдаконе, ки ба ҳуқуқвайронкунӣ роҳ додаанд, дар муассисаи тарбиявӣ, муассисаи занона, Мактаби махсуси ҷумҳуриявии №1 барои кӯдакони рафторашон ғайримаъмулӣ, инчунин Литсеи ҷумҳуриявии касбию техникии №1 нигаҳдорӣ мешаванд.
Дар конфронс қайд гардид, ки мо ҳама гуна зӯроварӣ ва беадолатиро маҳкум менамоем.
Таваҷҷӯҳи Шуморо ба масъалаи дигар ҷалб карданием. Агар пештар танҳо занон аз «зулму ситам» ва «ҷабр»-и ҳамсари худ ба полис шикоят мекарданд, ҳоло мардон низ истисно нестанд.
Ҳар вақте дар Тоҷикистон дар бораи хушунати хонаводагӣ сӯҳбат мешавад, пеши назар ҳатман чеҳраи зан ва он ҳам бо ҳама заъфу оҷизияш падид меояд.
Аммо, ба гуфти мақомоти интизомӣ, солҳои охир дар қаламрави Тоҷикистон ҷараёни наве ба мушоҳида мерасад, ки мардон ҳам мавриди хушунату зӯроварии оилавӣ қарор мегиранд.
Таҳлилгари масоили гендерӣ Саодат Қурбонова мегӯяд, хушунат нисбат ба мард барои ҷомеаи суннатии Тоҷикистон, ки бештар мардсолор асту сарпарастии оила ба дӯши мардон мебошад ва ҳарфи охирро ҳам дар ҳама гуна тасмимгириҳои рӯзгор, албатта, марди хонавода мегӯяд, ин як тамоюли ғайрианъанавӣ ба назар мерасад.
Аммо ба иддаои хонум Қурбонова, чанд сабаби ҷиддӣ ҳам дар миён ҳаст, ки занҳо болои шавҳаронашон ба истилоҳ, аз «зулму ситам» кор мегиранд.
Саодат Қурбонова мегӯяд: «вақте мард дар хона кор намекунад, дароз кашида хоб меравад, нисбат ба зану фарзандонаш бепарво аст, албатта, зан нисбат ба мард зӯроварӣ мекунад. Инро фаҳмидан мумкин. Лекин аз ҷиҳати дигар, ҳоло занҳои тоҷик бисёр хашмину асабонӣ шудаанд, шояд ба сабаби он ки моҳҳо ва солҳои дароз мардҳояшон дар муҳоҷиратанд, худашон танҳо бори зиндагиро мекашанд. Аз ин рӯ, занҳо ҳам бисёр вақт худашон ҷанҷолҳои оилавиро сар мекунанд.»
Вале таҳлилгарони мавзӯи хушунати хонаводагӣ нисбат ба мард ҳамчунин таъкид мекунанд, ки дар аксар маврид занҳо нисбат ба шавҳарони худ на аз зӯри бозу ва зарбу лат, балки аз фишорҳои равонӣ кор мегиранд, ки барои рӯҳияи мард таъсири манфии бештар доштааст.
Коршиносон мегӯянд, дигар набояд танҳо занҳо ҳамчун объекти хушунати хонаводагӣ нишон дода шаванд, зеро мавридҳои «зулму ситам»-и занон нисбат ба шавҳаронашон низ фаровон аст. Аммо бо таваҷҷӯҳ ба менталилету мардсолорӣ дар фарҳанги рӯзгордории тоҷикон, дар аксар маврид далели вуҷуди хушунати оилавӣ нисбат ба мард аз ҷониби худи мардон пинҳон нигоҳ дошта мешавад.
Равоншинос Муҳаррама Раҳимова мегӯяд, ки зӯроварӣ ба ҳолатҳои равонии ҳамаи аъзои оила ва дар ниҳоят ба ҷомеа таъсири манфӣ мерасонад.
Ҳамин тавр, дар ҷамъомаду маҳфилҳо зикр гардид, ки барои нигаҳдории оилаи солим қабл аз ҳама сухани хуб, муносибати таҳаммулгароёна заруранд. Зан ҳамеша бояд ба шавҳари худ ва дигар аъзои оила сухани нарму хуб гўяд, бо меҳру муҳаббати зиёд муносибат намояд. Маҳз дар чунин ҳолат созишу меҳрубонӣ дар оила ба миён меояд. Зеро, аз сабаби баъзан сахтгапию нописандӣ, ҳавобаландиву бадрафторӣ, худи занон сабабгори зўроварию хушунат дар оила мегарданд. Мардон низ набояд вазифа ва ўҳдадориҳояшонро фаромўш намоянд.
Дар доираи 16 рўз бидуни хушунат чорабиниву аксияҳои мухталиф, нишасту вохўриҳои судманд доир карда шуда, вазоифи ҳамсаронро дар оила, таълиму тарбияи дурусти фарзандон, пойдории оилаҳои ҷавон, ҳурмату эҳтироми волидайн, гиромӣ доштани ашхоси калонсол, роҳҳои мустаҳкамсозии оила, иззату икром байни зану шавҳар бори дигар ёдовар шуданд.
Хулоса, бояд тамоми шаҳрвандони солимфикру соҳибфарҳанг ва бомаърифату тандуруст хушунату зӯровариро сахт маҳкум намуда, дар оила ва ҷомеа ба ин амали нангину зишт ҳаргиз роҳ надиҳанд. Чун соли 2015 – Соли оила аст, ҳар оилаи кишвар бояд солиму мустаҳкам бошад!
Нет комментариев