Суманак ё сумалак (сималак), ғизои наврӯзӣ аст.
Барои пухтани суманак гандумро тоза карда, дар оби хунук мешӯянд ва сипас дар зарфи зангногир тақрибан се рӯз тар карда, нигоҳ медоранд. Баъди неш задани гандум онро ба ғафсии 1 — 1,5 см ба рӯи тахтаи тоза рехта, дар ҷои соя мегузоранд ва то сабзидан ҳар пагоҳӣ об мепошанд. Баъди сабзидани гандум (тақрибан баъди 3 — 4 рӯз) сабза (майса)-и онро қима мекунанд ё дар ҳован мекӯбанд ва аз болояш об рехта, се маротиба аз дока фишурда, шираашро мегиранд. Баъд дар зарфҳои алоҳида нигоҳ медоранд. Равғани пахтаро доғ карда, хунук мекунанд. Ба он орд, шираи сабзаи гандум рехта, омехта мекунанд ва дар оташи баланд меҷӯшонанд. Сипас шираи дуюм ва сеюмро рехта, пухтанро давом медиҳанд. Суманакро дар оташи баланд 10 — 12 соат мепазанд ва барои насӯхтани таги он ба дег 15 — 20 дона чормағз ё монанди он қайроқча андохта, бо белчаи чӯбин мунтазам кофта меистанд. Баъди пухтан, оташи таги дегро кашида, суманакро 2 — 3 соат дам медиҳанд. Тоҷикони Бухоро ғайр аз шираи гандум ба суманак қиёми қанд (ё ширинӣ) низ ҳамроҳ мекунанд. Дар ин ҳолат суманак ширин мешавад ва онро муддати дароз нигоҳ доштан имконпазир мегардад. Тарзи дигари тайёр кардани суманак низ мавҷуд аст: ба хамир, ба ҷои об шираи гандум ҳамроҳ карда, дар таги хокистари оташдон ё дар тобасанг мепазанд.
Барои 1 кг равғани пахта 0,5 кг гандум, 2 кг орди гандуми баҳорӣ, 15 — 20 дона чормағз зарур аст.
Суманак ғизои шифобахш аст.
Мардуми тоҷик, бахусус занҳо, тахайюлоти аҷиб доранд. Ҳар минтақа — Ҳисор, Рашт, Суғд ва Хатлон бо шеваю лаҳн ва бофтаҳои ширини худ ғизои баҳориро сифат мекунанд. Таваҷҷуҳ кардаед, ки ангушти хурдро ба он мезананд, мечашанд ва ният мекунанд: «Муродҳо ҳосил ва то Наврӯзи дигар бедарду беғам Худовандо моро расон». (Орзуи «Эй Худованди замину осмон, то ба Наврӯзи дигар моро расон» ҳангоми ба чашму абрӯ молидани сияҳгӯш анҷом меёбад.)
Занони порсову покро як шабонарӯз (то омода шудани суманак) хӯру хобашон даври дег буд. Суруду тарона мехонданд, даф мезаданд. (Суманак дар ҷӯш мо кафча занем. Дигарон дар хоб мо дафча занем).
Оид ба хосиятҳои давоии суманак олимон аз замонҳои хеле қадим маълумот додаанд. Организм дар оғози баҳор аз норасоии витамин ва микроэлементҳо (авитаминоз), ки дар давраи зимистон ба вуҷуд омадааст, душворӣ мекашад. Ва сабаби дастархони наврӯзиро оро додани суманак низ маҳз дар ҷуброн кардани ҳамин талафоти организм аст.
Олимон дар таркиби майсаи гандум 18 аминокислота, витаминҳо (В1, В2, В3, В5, В6, РР, Е, F), микроэлементҳо ва моддаҳои минералӣ (фосфор, калий, магний, сулфур, калсий, хлор, натрий, манган, руҳ, молибден ва ғайра)-ро пайдо кардаанд, ки барои организм ниҳоят зарур мебошанд. Дар таркиби майсаи гандум ҳамчунин витамини С, клетчатка, гемотселлюлоза ва пектинҳо вуҷуд доранд, ки коҳиши онҳо дар организм боиси ихтилоли фаъолияти аъзои гувориш (ҳозима) мегардад. Клетчаткае, ки дар таркиби суманак мавҷуд аст, барои зуд ва пурра ҳазм гаштани ғизо кӯмак мерасонад. Пектинҳо ба микрофлораи рӯда таъсир расонда, токсинҳо, холестерин ва кислотаҳои талхаро аз организм хориҷ мекунанд. Бинобар ин, онҳо барои муолиҷаи дисбактериоз, атеросклероз ва бемории санги талхадон аҳамияти калон доранд.
Истеъмоли суманак барои рафъи фарбеҳӣ ва пешгирии диабети қанд низ муҳим аст. Дар сурати мунтазам истифода намудани суманак иммунитет тақвият ёфта, организм ба таъсироти бемориҳо тобовар мегардад, мубодилаи моддаҳо ба низом омада, фаъолияти дилу рагҳо, силсилаи устухон, асаб, аъзои таносул ва ғадуди сипаршакл беҳтар мешавад. Ба бемориҳои экзема ва реши меъда шифо мебахшад, босираро қавӣ ва сабзиши мӯйро барқарор менамояд, хунро тоза карда, ба ҳосил шудани гемоглобин кӯмак мерасонад, авитаминоз, камхунӣ ва пирии бармаҳалро пешгирӣ мекунад. Олимон дар чунин ақидаанд, ки ба вояи ғизо ворид намудани суманак баҳри пешгирии амрози саратонӣ, фурӯ нишондани ғалаёни хун, аз организм баровардани холестерин, ҷилавгирии хурӯҷи бемориҳои дил нафъи зиёд дорад. Даври муолиҷа бо суманак 1,5 — 2 моҳ (соле 1 — 2 маротиба: тирамоҳу зимистон) аст.
Ҳамин тавр, суманак хосияти шифобахшӣ дошта, дар ҳақиқат, ба бемории беморон метавонад даво ё худ дармон бахшад!
Нет комментариев