Имсол 7 апрел-Рӯзи умумиҷаҳонии тандурустӣ таҳти шиори «Бар бемории қанд ғалаба мекунем!» доир хоҳад гашт. Тавре ки маълум аст, бемории қанд сол то сол дар бештари кишварҳои ҷаҳон босуръат паҳн мешавад.
Бино ба маълумоти котиби матбуотии Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон Фотима Ғоибова, шурӯъ аз соли 1950 дар ҷаҳон санаи 7-уми апрел ҳамчун «Рӯзи умумиҷаҳонии тандурустӣ» ҷашн гирифта мешавад. Бояд зикр намуд, ки ин сана ҳамасола ба мавзӯҳои алоҳида бахшида мешавад.
«Аслан сиҳатии аҳолӣ ҳамарӯза дар мадди назари давлату Ҳукумати Тоҷикистон, Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ ва сохторҳои марбута қарор дорад. Имсол Рӯзи байналмилалии саломатӣ дар ҷумҳурӣ васеъ ҷашн гирифта мешавад. 7-уми апрел дар ҳамаи марказҳо ва бунгоҳҳои тиббии кишвар «Рӯзи дарҳои кушод» гузаронида мешавад. Аз ҷумла, дар Пажӯҳишгоҳи гастроэнтерологияи назди Вазорат аксияи хизматрасонии ройгони тиббӣ доир мегардад. Дар ин рӯз тамоми таҷҳизоти тиббӣ ва ташхисӣ пешкаши мардум гардонида мешаванд. Ҳамаи кормандони соҳаи тиб ба мардум ройгон хизмат хоҳанд расонд. Ҳар нафаре, ки мехоҳад аз вазъи саломатиаш маълумот гирад ва ё ба машварат ва маслиҳати мутахассисони соҳаи тиб ниёз дорад, 7-уми апрел метавонад ба муассисаҳои давлатии тиббӣ муроҷиат намояд. Дар ин рӯз мутахассисони соҳаи тиб ба мардум варақаҳои иттилоотӣ оид ба бемории қанд тақсим мекунанд. Тариқи ин иқдом мардум дар бораи роҳҳои пешгирии бемории қанд, муолиҷа ва оқибатҳои он огаҳии бештар пайдо хоҳанд кард», — илова намуд Фотима Ғоибова.
Бино ба маълумоти Ташкилоти умумиҷаҳонии тандурустӣ, соли 2008 дар ҷаҳон аз бемории қанд 347 миллион нафар азият кашидаанд.
Соли 2012 қариб 1,5 миллион нафар аз ин беморӣ фавтиданд, ки беш аз 80 фоизи онҳо сокинони кишварҳои даромадашон кам ва миёна мебошанд.
Бемории қанд ё худ диабети қанд чӣ гуна беморист?
Диабети қанд (лотинӣ: diabetes mellītus) — бемории муттасиле, ки ба он баландшавии сатҳи қанди хун бар асари норасоии инсулин (гормони ғадуди зери меъда) хос аст.
Диабети қанди навъи 1 — беморие, ки дар асари он ғадуди зери меъда аз худ инсулин ҷудо намекунад ва дар натиҷаи ин ба бадани бемор доруи инсулин гузарондан лозим меояд;
Диабети қанди навъи 2 — беморие, ки дар асари он ғадуди зери меъда аз худ кам инсулин ҷудо мекунад ва ин беморро водор месозад, ки барои кам шудани миқдори қанди хунаш дору истеъмол намояд ё бо таъиноти духтур ба баданаш доруи инсулин гузаронад;
Осеби диабети қанд – осеби рагҳои хунгузари шахсони мубталои диабети қанд, ки дар асари он шабакияи чашм аз ҳам рехта, беморро нобино мегардонад (ретинопатияи диабети қанд); ба гурдаҳо таъсир гузошта, боиси хурӯҷи заъфи гурдаҳо мешавад (нефропатияи диабети қанд ); аз он пойҳои бемор дардманд гашта, захмҳои трофикӣ пайдо шуда, ба паҳншавии фасод ва маъюбӣ расонда, буридани пойҳои ӯро ноилоҷ мегардонад (бемории пошнаи диабети қанд ) ва ғайра;
Воситаҳои худназораткунӣ — тасмаи ташхисӣ ва асбобҳое (глюкометрҳое), ки имконият медиҳанд беморон мустақилона дараҷаи глюкозаи хунро муайян намоянд.
Ду сол қабл дар рӯзномае хонда будам, ки дар ҷаҳон ҳар 6 сония як нафар аз бемории қанд вафот мекунад. Он аз нигоҳи фавти маризон дар ҷаҳон ҷои чорумро ишғол мекунад. Омори пешниҳоднамудаи Федератсияи байналмилалии бемориҳои қанд нишон медиҳад, ки ҳар шаш сония як тан бар асари бемории қанд ҳалок мешавад. Дар ҷаҳон ҳудуди 382 миллион нафар ба ин беморӣ гирифтор мебошанд. Дар ҳоле, ки соли 2009 дар ҷаҳон афроди гирифтор ба ин беморӣ 285 миллион тан будааст.
Федератсияи байналмилалии бемории қанд, ки аз ҳимояти афроди машҳуре чун Ҷами Оливер бархӯрдор аст, мехоҳад огоҳиҳои умумиро дар мавриди ин беморӣ афзоиш диҳад.
Дар ду соли гузашта бемории қанд 4,4 дарсад дар ҷаҳон афзоиш ёфтааст ва интизор меравад то соли 2035 шумораи гирифторон ба ин беморӣ 55 дарсад зиёд шуда, ба 592 миллион нафар бирасад.
Бо дарназардошти тағйироти чашмгир дар асоси маълумоти хадамоти тиббӣ, дар аксари кишварҳо сабаби асосии афзоиши бемории қанд, ғизои нодуруст ва камҳаракатии инсонҳо мебошад
Эпидемиологисти ин ниҳод Леоноро Гуаригуафа гуфт, ки бемории қанд ба унвони як мушкили бузург боқӣ монда ва хеле бештар аз тахминҳои мавҷуда дар ҳоли афзоиш аст. Бемории қанд дар асари коҳиш ва адами модаи инсулин ба вуҷуд меояд, ки бадани инсон аз он барои табдили шакар ба қувва ниёз дорад. Аксари гирифтории бемории қанд дар шахсони байни 40 то 55 сола дида мешавад. Бар асари бемории қанд дар як сол ҳудуди як миллион аъзои бадан қатъ шуда, 500 ҳазор гурда аз кор мемонад ва 1,5 миллион нафар биноии чашми худро аз даст медиҳанд.
Хароҷоти солона дар бахши бемории қанд ба як бори сангин барои ҳукуматҳо дар давлатҳои ҷаҳон мубаддал шудааст. Федератсияи ҷаҳонии қанд гуфтааст, ки ҳар сол дар ҷаҳон ҳудуди 548 миллиард доллар сарфи вобаста ба табобати бемории қандро ташкил медиҳад.
Тибқи иттилои масъулони беҳдоштии Тоҷикистон, теъдоди беморони диабети қанд дар кишвар дар ҳоли афзоиш аст ва то аввали соли 2014 дар қаламрави кишвар беш аз 26 ҳазор нафар беморони диабети қанд сабт шудаанд.
Дар аввали соли 2013 ҳукумати Амрико аз тариқи созмони ғайридавлатии башардӯстонаи “HOPE” ба маблағи беш аз 15 миллион доллар доруворӣ ва дигар таҷҳизоти заруриро ба Тоҷикистон барои ҷилавгирӣ ва дармони бемории диабети қанд кӯмак кард.
Духтурони Маркази ҷумҳуриявии клиникии эндокринологӣ Б.Аҳмадова ва Ф.Бобоҷонова зимни мусоҳиба дар бораи пешгирии диабети навъи дуюм гуфтанд, моро зарур аст, қабл аз ҳама ба тартиби хӯрок эътибори ҷиддӣ диҳем. Омили дуюме, ки боиси сар задани бемории қанди навъи дуюм мешавад, камҳаракатӣ аст, яъне бисёр нишастан ва машғул нашудан ба фаъолияти ҷисмонӣ. Бар замми ин, омили сеюме ҳаст, ки дар пайдоиши касалии қанд нақши бузург мебозад: Фарбеҳӣ.
Фаромӯш кардан лозим нест, ки фарбеҳӣ худ беморӣ аст. Илова бар ин, он метавонад боиси сар задани иллатҳои дигар низ шавад. Олимон муқаррар кардаанд, ки дар пайдоиши бемории қанд панкратит, яъне илтиҳоби ғадуди зери меъда сабабгори ҷиддӣ аст. Дар баъзе одамон касалии қанд бинобар аломатҳои ирсӣ низ мегузарад, яъне онҳо ин бемориро аз волидон мерос мегиранд.
Олимони амрикоӣ муқаррар кардаанд, ки барои пешгирии бемори қанд ҳар рӯз истеъмол намудани 3-5 стакон шир аҳамияти калон дорад. Гап сари он аст, ки калтсий ва витамини Д, ки дар таркиби шир мавҷуданд, дар ташаккули инсулин ширкат меварзанд. Ҳосил шудани инсулин бошад, бемории қандро пешгирӣ менамояд. Маслиҳати мо духтурон он аст, ки ҳеҷ гоҳ ба равған ё хӯроки серравған дил набандед.
Равғани барзиёд дар ҳуҷайраҳои ҷигар ҷамъ шуда, боиси сар задани атеросклероз, диабет ва сирояти ҷигар мешавад.
Барои мағзи сари одам ғизои беҳтарин глюкоза аст. Онро метавон аз ҳисоби меваю сабзавот ва маҳсулоти нонӣ дастраси организм кард. Истеъмоли маҳсулоти қаннодӣ низ муҳим аст. Ба кӯдакон беҳтараш ба ивази шоколад ва қандҳои гуногун мармалод, зефир, пастила барин шириниҳо диҳед.
Ҳар шахс бояд донад, ки чӣ қадар энергия сарф мекунаду бо ғизо чӣ қадар энергия бояд гирад. Миқдори энергияро бо килокалория чен мекунанд. Одами калон дар як рӯз бояд ба ҳар килограмми вазни бадан 35 ккал ғизо истеъмол намояд. Ӯ танҳо дар ҳамин сурат метавонад нерӯи сарфкардаашро барқарор намуда, ҳамзамон фарбеҳ нашавад. Олимон муқаррар кардаанд, ки 8 қошуқ лӯбиё ё 2 дона себи кабуд ё худ 300 мл шир 100 ккал нерӯ дорад. Дилхушӣ ва ханда низ барои фаъолияти майна муҳим аст. Бинобар ин, ҳар қадар метавонед, бихандед! Ханда умрро дароз мекунад.
Олимони Донишгоҳи Оксфорди Амрико ошкор кардаанд, ки фарбеҳӣ умри инсонро камаш 10 сол кӯтоҳ мекунад. Бино ба ақидаи духтурон на равған ва холестерин, балки миқдори зиёди қанд дар таркиби маҳсулот боиси фарбеҳӣ мешавад. Солҳои пеш фарбеҳӣ, одатан, баъди 30 солагӣ ба мушоҳида мерасид. Ҳоло бошад, он дар байни мактаббачагон низ дучор меояд. Ҳар рӯз 25 гр яхмос ё ним стакон кока – кола истеъмол кардан кофист, ки дар як сол 2,25 кг фарбеҳ шавем. Аз ин лиҳоз, волидонро зарур аст, ки ба саломатии фарзандон эътибори ҷиддӣ диҳанд.
Хулоса, бемории қандро метавон пешгирӣ кард. Барои ин фақат андаке кӯшиш ба харҷ дода, тартиби хӯрок ва реҷаи кору зиндагиро дуруст намудан зарур аст. Дар он сурат Шумо метавонед худ ва фарзандонатонро аз панҷаи диабет барин бемории номақбул раҳо созед.
Хотиррасон менамоем, ки ҳанӯз 19 майи соли 2009, таҳти рақами 527 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи ҳимояи тиббию иҷтимоии шаҳрвандони мубталои диабети қанд” қабул гардидаву мавриди амал қарор дорад.
Инак, пагоҳ 7-уми апрел, ҳамаи Шумо — хонандагони Медиапортали “Тироз”-ро ба Рӯзи умумиҷаҳонии тандурустӣ, ки имсол таҳти шиори «Бар бемории қанд ғалаба мекунем!» доир мегардад, даъват менамоем.
Исломҷон Бобоев
Нет комментариев