Одатан бостоншиносон дар кадом аср то куҷо доман паҳн кардани шаҳрҳоро аз руи ҷойгиршавии қабристонҳояш муайян мекунанд. Дар шаҳрҳои тоҷикнишин низ қабристонҳо аксаран дар канори шаҳр воқеъ мешуданд.
Агар ба назар гирем, ки маҳаллаи Таги Тути Калон се қабристони қадима дошт, хулосаи баҳснопазир аст, ки то қарни XVIII сарҳади ҷанубу шарқии шаҳр маҳз аз ҳамин ҷо мегузашт. Худи маҳаллаи Таги Тути Калон, аз қадим дар лаби чӯи Мазор, дар чорроҳаи серравуо қарор гирифта, Панҷшанберо бо дарвозаи Чуянчи ва деҳоти самти ҷанубии шаҳр-Боғи Заргар, Ҷӯйи Мазор, ва Ғозиён мепайваст.
Соли 1931 дар маҳаллаи Таги Тути Калон тақрибан 705 нафар аҳоли мезист, ҳоло бошад дар ин маҳалла истиқоматкунандагон хело зиёданд.
Шумо шояд фикр намоед, ки чаро ин маҳаларор Таги тути калон ном гузоштаанд. Оё ин дарахт чи таърих дорад ва он чи гуна пайдо шудааст? Дар ин бора мо ба маҳаллаи Таги тути калон роҳ пеш гирифта бо пирону калонсолоне, ки солҳои зиёд дар ин маҳалла истиқомат кардаистодаанд ҳамсӯҳбат шудем.
Холаи Файзинисо 53 сол аст, ки дар маҳаллаи Таги Тути Калон истиқомат мекунад.
Ӯ мегуяд: Аз соле 1963 инҷониб ман дар ин маҳалла зиндаги кардаистодаам, ва дар хотир дорам, ки аз ҳамон солҳо боз ин дарахт чунин бузург буд ва ҳеҷ тағйир наёфтааст.
Чуноне, ки мебинед аз бузургии дарахт шохҳояш дарида истодаанд, ва ба хотири нобуд нагардидани он чанд сол қабл шавҳарам шохҳои онро симпеч намуданд, то ки дарахт аз байн наравад. Ҳоло бошад ба ин симҳо бовари нест, зеро ки куҳна шудаанд ва канда шудани он аз эҳтимол дур нест.
Дарахти тути калон таърихи беш аз 1300 сола дорад вале дар бораи пайдоиши он ягон ақидаи дақиқ мавҷуд нест. Ба гуфти сокинони маҳаллаи мазкур дар бораи пайдоиши дарахти Тути Калон якчанд ривоятҳое ҳастанд, ки калонсолони ин маҳалла мегӯянд. Ривояте аст, ки замоне пайғамбарамон ба ин ҷо омада ассояшонро гузоштаанд ва пайдоиши ин дарахт аз ҳамон замон аст, боз ривояте аст, ки дар замони пеш ин дарахт хурд буд ва оби дарё то ба назди тут меомад ва Темурмалик қаиқи худ,яъне киштии хадро дар танаи ҳамин тут бастааст.
Ин дарахт чи сирре дорад мегӯянд сокинони маҳалла, зеро чанд сол пеш як истиқоматкунандаи маҳалла барои кирмакҳои худ баргҳои ҳамин дарахтро гирифта ба кирмакҳояш додааст, ва пас аз як руз ҳамаи кирмакҳо нобуд гардидаанд. Чунин ҳодисаҳо ба мисли ин пеш ҳам шуда буд, аз ҳамин сабаб ҳоло касе шохҳояш ва ё баргҳои онро намебурад ва ё нимегирад, зеро ки сокинон низ аз буридани шохҳои ин дарахт дар ҳаросанд.
Сол аз сол ин дарахт бузргтар шуда истодааст, чанд шохҳои он ба ҳавлии назди тут буда хам гашта, девори хонаро вайрон кардааст, аммо дар ҳоле, ки мо аз он ҳавли дидан намудем касе дар он ҷо истиқомат намекард.
Ҳамасола барои дидани ин дарахти азими таърихи аз гушаву канори мамлакат меҳмонон омада дар бораи он маълумот мегиранд.
Дар ин расм С. Марофиев ба мехмонони авғон дар бораи ин дарахти куҳан ҳикоят мекунад.
Нет комментариев