Бунафша (рус. Фиалка ё ба лотинӣ Viola) – гиёҳест, ки баргҳош гирдаки каме дарози нӯгдор ва ба оилаи гулҳои Бунафша шомил аст. Зиёда аз 500-700 намуди он маълум буда, дар қисми шимолии курраи Замин дар баланддоманаҳои кӯҳҳо, ки он ҷо табиат мӯътадил аст, мерӯяд. Аз миёни баргҳояш чанд поя мерӯяд ва дар сари ҳар як поя якто гули бунафш дорад. Дар тиб аксар гулаш ба кор меравад, ки кӯҳнашуда ва рангаш тағйир наёфта бошад.
Мизоҷаш дар дараҷаи якум хунук ва дар дараҷаи дувум тар аст. Хислатҳои шифобахши он: инро дар об ҷӯшонида, он обро бинӯшанд ва ба узвҳо бирезанд, ҳилти сафроро аз бадан, хусусан агар дар меъда ва рӯдаҳо банд гашта бошад, хориҷ мекунад; инро бо оби ҷав ва олу биёшоманд, ташнагиро мешиканад, фишори баланди хунро паст мекунад; барои табҳои гарм, иллати дилтапак (дилбозӣ) ва беҳушшавӣ дору мешавад. Агар инро кӯфта гузошта, банданд, варамҳои мулоим ва сахтро таҳлил ва дарди сарро, ки аз гармӣ бошад, таскин медиҳад. Оберо, ки дар он бунафша ҷӯшонида шуда бошад, ба сар бирезанд, сари (припадкаи) кӯдакон, назла ва зукомро қатъ менамояд. Агар ин обро бинӯшанд, сурфа, дағалии узвҳои даруни сина, дағашаи ҳалқ, дарди гулӯ, ки аз ҷамъ шудани хун дар ҳалқ ба амал омада бошад, варам ва дарди пардаҳои даруни сина ва инчунин варами шушро шифо мебахшад; барои иллатҳои меъда, ҷигар, сипурз, баромадани мақъад (кутан), сӯзиши ҳиҷак, сӯзок, банд гаштани пешоб ва дарди гурда дармон мешавад.
Гули тарашро бӯй кунанд, хоб меоварад. Ҳар рӯз аз 7 то 15 грамм хушкашро кӯфта, бо оби ҳунук биёшоманд, исҳоли сафровиро дафъ мекунад. Кӯфтаи инро бо шираи гӯшсанд даромехта бихӯранд, табҳои мураккабро шифо мебахшад. Гули тару тозаи онро бихӯранд, бар зидди заҳр тарёқ мебошад, хоб меоварад. Гиёҳи бунафшаро якқо бо бобуна ҷӯш дода, он обро кам-кам ва бардавом ба сар бирезанд, дарди сарро таскин медиҳад ва тафси онро дур месозад, инчунин барои сурфа ва хушкии майна дору мешавад ва агар рутубати бадан хушк гашта бошад, ба бадан рутубат мебахшад.
Гиёҳи бунафшаро хуб кӯфта, ба сар ва пешонӣ гузошта банданд, дарди сарро шифо мебахшад ва агар аз рӯ ба меъда ва ҷигар гузошта банданд, бемориҳои ин узвҳоро, ки аз гармӣ бошанд, ба ибро меоварад; ба варамҳои гарм гузошта банданд, онҳоро таҳлил медиҳад; агар ба макъад гузошта банданд, кафидан ва варами онро шифо мебахшад.
Аммо инро аз ҳад берун ба дарун истеъмол намоянд, дилро суст мегардонад, андӯҳгин мекунад, меъдаро вазнин менамояд, дилро беҷо (беҳузур) месозад, сӯзиши табҳои гармро ба амал меоварад. Ва агар аз ҳад зиёд бибӯянд, ба зуком гирифтор мекунад. Дар ин мавридҳо райҳони гӯши мушро кӯфта ё қима карда бихӯранд, зиёнашро дафъ месозад.
Меъёри як бор хӯрдан аз ин гиёҳ дар як рӯз то 23 грамм аст. Агар дар об ҷӯшонида, он обро нӯшидан хоҳанд, 45 грамм ба об андозанд. Огоҳ кунем, ки агар бунафшаро дар об ҷӯшониданӣ бошанд, набояд бисёр ҷӯш диҳанд, зеро ки аз ҷӯши бисёр қувваташ нобуд мегардад. Агар бунафшаро бо шакар бихӯранд, таъсир ва қувваташ зиёда мегардад. 3,5 грамм оби баргашро бо як грамм шакар ба кӯдакон бихӯронанд, рострӯдаи берунбаромадаи онҳоро аз нав ба ҷояш мебарад.
