Сулолаи Нарзуллоевҳо аз шаҳри Ғиждувони вилояти Бухорои Ҷумҳурии Ӯзбекистон зиёда аз 250 сол инҷониб бо ҳунари кулолгарӣ машғул аст.
Мутаассифона, дар замони Шӯравӣ ба ҳунару ҳунармандӣ беэътиноӣ зоҳир гардид ва танҳо пас аз ба даст овардани истиқлолият ба барқароршавии беш аз 30 намуди ҳунарҳо асос гузошта шуд. Аз рӯи сохту шакл беш аз ҳаштод намуди маҳсулот ва зиёда аз дусад намуди орнаментика. Aлишер Нарзуллоев ин ҳунарҳоро ба писарон ва ҷиянҳояш омӯзонд ва умедвор аст, ки анъанаи неки ӯ минбаъд ба таври азалӣ ба шогирдон хоҳад гузашт.
Анъанаҳои бисёрасраи ҳунармандони Ӯзбекистон
Давоми асрҳои зиёд шаҳру ноҳияҳои Ӯзбекистон бо санъати кулолгарӣ, сикказанӣ, қолинбофӣ, заргарӣ ва бисёре аз ҳунарҳои дигар маъруф гашта буд.
Дар байни ҳунармандон ифтихори бузург он аст, ки барои маҳсулоти худ нишони сифати ЮНЕСКО-ро ба даст орад. Яке аз ҷузҳои муҳими мукофот маҳсулоти аз ҷиҳати экологӣ тоза ба шумор меравад, ки устодон дар корҳои худ истифода мебаранд.
Ҳунарҳои мардумиро дастгирӣ мебояд
КУЛОЛГАРӢ — ҳунарест, ки аз лойи махсус зарфҳову лавозимоти дигар месозанд. Ин соҳаи ҳунармандӣ дар байни тоҷикон низ аз давраҳои қадим маъруфу маъмул аст. Натиҷаи кофтуковҳои археологӣ аз он шаҳодат медиҳанд.
Аз хоки махсус тайёр кардани зарфро одамон ҳанӯз аз ибтидои давраи неолит (ҳазораи 5-уми то мелод) омӯхта буданд. Барои паҳншавии кулолгарӣ мавҷуд будани хоки мувофиқ мусоидат намуд. Кулолӣ — гили кулолӣ аз давраҳои қадим маҳсулоти аз ҳама наздик ва аз ҳама дастрас ба шумор мерафт. Дар асрҳои қадим баъд аз гулханҳои калоне, ки онҳо истифода мебурданд, дарёфтанд, ки гили дар он ҷои гулхан афрӯхта ва алав сӯхташуда нисбатан сахт ва боқувват мешавад.
Аз ҳамон замонҳо сар карда, одамон ба сохтани чизу чораҳои гилин сар карданд ва он чизҳоеро, ки месохтанд дар оташҳои калон мепухтанд. Оҳиста-оҳиста онҳо ба сохтани ашёҳои рӯзгоре, ки ба онҳо лозим буд, гузаштанд: косаю табақ, дегу кӯзаҳо ва дигар олотҳои рӯзгор ва бозичаҳоро тадриҷан дар тафдонҳои махсус мепухтанд.
Бо пайдо шудани маҳсулоти дигар, ба монанди оҳан, шиша, тилло, нуқра, мис ва кашф шудани гили сафед — чинӣ (фарфор) гили кулолӣ қиммати худро гум накард.
Дар ибтидо кулолгарӣ пешаи занон буда, пас аз ихтирои чархи кулолӣ мардҳо ҳам ба кулолгарӣ машғул шуданд.
Сарчашмахои мавҷудаи таърихӣ бар он шаҳодат медиҳанд, ки тасаввуроти инсон дар бораи шаклҳои фазоӣ ва таносуби миқдорӣ дар ҷараёни дарки воқеъият, сохтани олоти меҳнат, сохтани макони зист ва ғайра тадриҷан ташаккул ёфтааст. Инкишофи тасаввуроти хандасӣ барои сохтани чандин олоти ҳунар ба монанди кулолгарӣ, сохтмонӣ, кишоварзӣ ва ғайра заминаи воқеӣ гузоштааст. Намунаҳои то замони мо расидаи донишҳои риёзӣ аз хислати амалӣ доштани ин фан шаҳодат медиҳанд.
Дар асри XV баробари адабиёт инчунин санъати бинокорӣ, меъморӣ, кулолгарӣ ва заргарӣ бисёр инкишоф ёфта буд. Беҳтарин биноҳҳои мӯҳташами маъмурӣ, мақбараҳо, мадрасаҳо, қасру боргоҳҳо, корвонсаройҳо, ҳамомҳо, бозорҳо ва ғайра ба шумор мерафтанд. Ин биноҳҳои мунаққашро гулкорони моҳир зебу зиннати нотакрор мебахшиданд.
Шукӯҳу шаҳомати онҳо ҳоло ҳам бинандаро ба ҳайрат меоварад, ки дар ин саф масҷиди Бибихонум, оромгоҳи «Гӯри Амир», мадрасаҳо, расадхонаи Улуғбек ва ғайра мебошад.
«Мағзи маданияти бадеӣ санъат аст»,- гуфтааст файласуфи Юнони қадим Арасту.
Гегель санъатро ҳамчун шакли образноки маърифат муайян кардааст. А.Н.Толстой бошад, санъатро чун вобастаи муошират ва Г.В.Плеханов чун шакли маҳсули ботини инсон донистаанд.
Пас ҳунарҳои мардумӣ ва ҳунармандонро дастгирӣ мебояд. Чуноне дар Ӯзбекистон ҳунармандони мардумиро аз супоридан андоз пурра озод карданд, ки ин баҳри пешрафти соҳа ва дилгармии онҳо мусоидат намуд.
Исломҷон Бобоев
Маводи мазкур бо дастгирии Иттиҳоди Аврупо таҳия шудааст. Масъулияти мӯҳтавои ин мавод ба дӯши муаллифони мақола вогузор шуда, мавқеи Иттиҳоди Аврупоро инъикос намекунад.
Нет комментариев