Шаҳри Хуҷанд — маркази сиёсӣ — маъмурии вилояти Суғд аст. Аз чихати шумораи аҳолӣ бошад, шаҳри дуюми Ҷумҳурии Тоҷикистон маҳсуб мешавад. Хуҷанд яке аз шаҳрҳои қадимтарини Осиёи Марказӣ мебошад, ки ҳамчун маркази тиҷорат машҳур ва аз ин ҷо «Роҳи бузурги Абрешим» мегузашт, ки Осиё ва Аврупоро пайваст мекард. Таърихшиносони қадим Хуҷандро «Тирози ҷаҳон» ё «Арӯси даҳр» номида, аз мардуми бофарҳанги он ёдовар шудаанд.
Хуҷанд ҳамчун шаҳри таърихан куҳани Осиёи Марказӣ, аз рўи тадқиқоти олимони бостоншинос, таърихшиносону меъморон чанд давраи бобаракаташро аз сар гузаронидааст. Давраи якуми сохтмони шаҳр (асрҳои VI-IV то милод) Хуҷанди архаикӣ (қадим) ба ҳисоб меравад, ки мансуб ба замони ҳукмронии сулолаи Ҳахоманишинҳост. Сонитар, Хуҷанд дар ҳайати империяи Искандари Мақдунӣ васеъ мешавад ва инкишоф меёбад. Баъди Хуҷандро забт намудани Искандар (асри IV то милод) қалъаи шаҳр мустаҳкам карда мешавад.
Дар қатори сокинони таҳҷоӣ — ҳамшаҳриёни аввалини мо (ҷамоаҳои суғдиву фарғонагиҳову сакоиҳо) дар қисми нави шаҳр кироягони эллинӣ, афсарони македонии барои юришҳои ояндаи Искандар корношоям, асирони ҳарбӣ низ зиндагӣ мекарданд. Ба шарафи забткориаш ба шаҳр номи ҷаҳонгири антиқӣ Искандар дода шуд, ки он шаҳри охирини номи худашро гузошта – Искандарияи Канорӣ ба ҳисоб меравад. Аз рўи маълумоти мавҷуда, дарозии девори шаҳри замони Искандар 60 стадии юнонӣ буд, ки ба 6000 қадам баробар аст. Ин давраи дуввуми антиқии сохтори шаҳри мост.
Давраи сеюми шаҳрсозии Хуҷанд асосан ба асрҳои миёна рост меояд. Ибтидои асрҳои миёна (асрҳои VI-VII) Хуҷанд аз ҳисоби тараққиёти табиии дохилии худ ва зиёдшавии аҳолии атроф ҳам васеъ мегардад. Сохти нави топографии он чун шаҳри сеқисмдор (куҳандизу шаҳристону работ) шакл меёбад. Фаҳмиши асрҳои миёна хеле васеъ аст, — аз асрҳои V-VI то миёнаҳои асри ХIХ-ро дарбар мегирад. Асрҳои VI-VII Хуҷанд аз ҷиҳати иқтисодиву хоҷагӣ ва фарҳангӣ инкишоф меёбад. Дар шаҳр азнавсозиҳои нақшавию истеҳкомӣ гузаронида мешавад: нимаи шарқии шаҳри антиқӣ, назар ба тадқиқоти бостоншиносон, бо масоҳати қариб 8 гектари имрўза ба қалъаи нави калони шаҳрӣ табдил меёбад. Қисмҳои боқимондаи шарқӣ, шимолӣ ва ҷанубии девори антиқӣ чун асоси қалъаи нав истифода шудаанд. Инро ҳафриёти археологии солҳои пешина ва мушоҳидаҳову назорати археологӣ ҳангоми бурдани корҳои азнавсозиву эҳёи девору дарвозаи шарқии куҳандиз вобаста ба ҷашни 1100-солагии давлати Сомониён бори дигар тасдиқ намудаанд: (июни соли 1999 ва сохтмони бинои нави Осорхонаи вилоятӣ – соли 2004) – он соли 2006 ба истифода дода шуд – дар болои паҳлўи маҷрои шохоби хушкшудаи регу қуму сангрезадори такшонмондаи интиҳои ҷараёни Сойи Хоҷа Боқирғон, ки ба дарёи Сир ҷорӣ мешуд, осори Хуҷанди архаикиву болои он – антиқӣ – похсадевор ва пас – болои онон осори моддии девори ибтидои асримиёнагӣ ва бозёфти мансуб ба он давр (шикастапораҳову қисмҳои сиҳатмондаи маснуоти кулолгарӣ-табақи гилӣ, коса, чароғи сирдодашудаи давраи сонитар, хумчаву офтобаҳо ва ғайра) низ дар бурришҳои сохтмонӣ аён шудаанд. Танҳо девори ғарбии куҳандизи Хуҷанд аз нав эҳё гардид.
Дар солҳои Истиқлоияти Тоҷикистон дар натиҷаи гузаштан ба иқтисоди бозаргонӣ ҳоло бештар корхонаҳои хусусӣ ва иттиҳодияҳои саҳҳомӣ ташкилу фаъолият намуда истодаанд. Аз соли 2010 Минтақаи озоди иқтисодии «Суғд» (МОИ «Суғд») бо сармояи ватаниву хориҷӣ ба фаъолият шурӯъ намудааст ва имрӯз аввалин маҳсулоти корхонаҳои он ба муомилот баромадаанд. Махсусан, дар Хуҷанд соҳаи сохтмон дар замони истиқлолият рушд намудааст. Дар шаҳр чунин иншоотҳои нав ба монанди бинои нави Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Ғафуров, Донишгоҳи давлатии ҳуқуқ, бизнес ва сиёсати Тоҷикистон, Кохи матбуот, комплекси варзишӣ бо ҳавзи шиноварӣ, меҳмонхонаи баландошёнаи «Эҳсон», мактабу кӯдакистонҳо, корхонаҳои хурди истеҳсолӣ, хизмати маишӣ, бозору мағозаҳо ва муассисаҳои давлатӣ қомат рост намуданд. Боғу хиёбонҳои нав ба вуҷуд омаданд. Масалан, 21-уми марти соли 2015 боғи навсозишудаи фарҳангӣ-фароғатии ба номи Камоли Хуҷандӣ бо пайкараи ӯ, мақбара ва хонаю чорбоғи рамзии ин шоири ширинкаломи тоҷик, ки оромгоҳи воқеияш дар шаҳри Табрези Ҷумҳурии Исломии Эрон қарор дорад, дар маскани собиқ боғи фароғатии шаҳрӣ ифтитоҳ ёфтааст.
Хуҷанд — аз ҷиҳати шумораи аҳолӣ (соли 2016 — 175 ҳазор нафар) дар ҷойи дуюм баъд аз Душанбе меистад. Дорои 22 маҳалла аст.
Санаи 25-уми сентябр чун Рӯзи шаҳри Хуҷанд таҷлил карда мешавад. Имсол бори сеюм аст, ки Рӯзи шаҳри Хуҷанд ҷашн гирифта мешавад.
Аз ин хотир, имрӯз 23-юми сентябр, соати 17:00 дар назди Театри мазҳака-мусиқавии ба номи Камоли Хуҷандӣ бо иштироки меҳмонони дохиливу хориҷӣ Рӯзи шаҳри Хуҷанд таҷлил карда мешавад.
Бино ба иттилои дафтари матбуоти шаҳрдори Хуҷанд дар Рӯзи шаҳри Хуҷанд хаймаи дастовардҳои соҳаҳои гуногуни шаҳр бо шумули маҳсули ҳунарҳои миллӣ, истеҳсолоти корхонаҳои саноатӣ, бофандагӣ, қаннодӣ, ширӣ, гӯштӣ ва ғайра ба маърази тамошо гузошта мешавад. Ҳамзамон озмуни шаҳрии «Маҳаллаи беҳтарин» натиҷагирӣ, унвони навбатии «Шаҳрвандони фахрии шаҳри Хуҷанд» ва ба 15 нафар занҳои ҳунарманд грантҳои раиси шаҳри Хуҷанд тақдим карда мешаванд. Иштироки ҳунармандони номвари Тоҷикистон дар барномаи фарҳангии Рӯзи шаҳри Хуҷанд дар назар дошта шудааст.
Тамоми шаҳрвандони Хуҷандро бо Рӯзи шаҳри Хуҷанд самимона табрик менамоем!
Нет комментариев