Мардум бахусус занон, нисбати суманак андешаи аҷиб доранду онро ба мурод, бо орзуҳо мечашанд. Ҳар минтақа — Ҳисор, Рашт, Суғд ва Хатлон бо шеваю лаҳн ва орзуҳои ширин ғизои баҳориро сифат мекунанд: «Муродҳо ҳосил ва то Наврӯзи дигар бедарду беғам Худованд ҳамаро расон».
Занони порсову покро ҷо як шабонарӯз (то омода шудани суманак) даври дег аст. Суруду тарона мехонданд, даф мезаданд:
Суманак дар ҷӯш мо кафча занем,
Дигарон дар хоб мо дафча занем.
Оид ба хосиятҳои давоии суманак олимон аз замонҳои хеле қадим маълумот додаанд. Организм дар оғози баҳор аз норасоии витамин ва микроэлементҳо (авитаминоз), ки дар давраи зимистон ба вуҷуд омадааст, азият мекашад. Ва сабаби дастархони наврӯзиро оро додани суманак низ маҳз дар ҷуброн кардани ҳамин талафоти организм аст.
Олимон дар таркиби майсаи гандум 18 аминокислота, витаминҳо (В1, В2, В3, В5, В6, РР, Е, F), микроэлементҳо ва моддаҳои минералӣ (фосфор, калий, магний, сулфур, калсий, хлор, натрий, манган, руҳ, молибден ва ғайра)-ропайдо кардаанд, ки барои организм ниҳоят зарур мебошанд. Дар таркиби майсаи гандум ҳамчунин витамини С, клетчатка, гемотселлюлоза ва пектинҳо вуҷуд доранд, ки коҳиши онҳо дар организм боиси ихтилоли фаъолияти аъзои гувориш (ҳозима) мегардад. Клетчаткае, ки дар таркиби суманак мавҷуд аст, барои зуд ва пурра ҳазм гаштани ғизо кӯмак мерасонад. Пектинҳо ба микрофлораи рӯда таъсир расонда, токсинҳо, холестерин ва кислотаҳои талхаро аз организм хориҷ мекунанд. Бинобар ин, онҳо барои муолиҷаи дисбактериоз, атеросклероз ва бемории санги талхадон аҳамияти калон доранд.
Истеъмоли суманак барои рафъи фарбеҳӣ ва пешгирии диабети қанд низ муҳим аст. Дар сурати мунтазам истифода намудани суманак иммунитет тақвият ёфта, организм ба таъсироти бемориҳо тобовар мегардад, мубодилаи моддаҳо ба низом омада, фаъолияти дилу рагҳо, силсилаи устухон, асаб, аъзои таносул ва ғадуди сипаршакл беҳтар мешавад. Ба бемориҳои экзема ва реши меъда шифо мебахшад, босираро қавӣ ва сабзиши мӯйро барқарор менамояд, хунро тоза карда, ба ҳосил шудани гемоглобин кӯмак мерасонад, авитаминоз, камхунӣ ва пирии бармаҳалро пешгирӣ мекунад. Олимон дар чунин ақидаанд, ки ба вояи ғизо ворид намудани суманак баҳри пешгирии амрози саратонӣ, фурӯ нишондани ғалаёни хун, аз организм баровардани холестерин, ҷилавгирии хурӯҷи бемориҳои дил нафъи зиёд дорад. Даври муолиҷа бо суманак 1,5 — 2 моҳ (соле 1 — 2 маротиба: тирамоҳу зимистон) аст.
Суманак ё сумалак (сималак), ғизои наврӯзӣ аст. Барои пухтани суманак гандумро тоза карда, дар оби хунук мешӯянд ва сипас дар зарфе се рӯз тар карда, нигоҳ медоранд. Баъди неш задани гандум онро ба ғафсии 1 — 1,5 см ба рӯи тахтаи тоза рехта, дар ҷои соя мегузоранд ва то сабзидан ҳар пагоҳӣ об мепошанд.
Баъди сабзидани гандум (тақрибан баъди 3 — 4 рӯз) сабза (майса)-и онро қима мекунанд ё дар ҳован мекӯбанд ва аз болояш об рехта, се маротиба аз дока фишурда, шираашро мегиранд. Баъд дар зарфҳои алоҳида нигоҳ медоранд. Равғани пахтаро доғ карда, хунук мекунанд.
Ба он орд, шираи сабзаи гандум рехта, омехта мекунанд ва дар оташи баланд меҷӯшонанд. Сипас шираи дуюм ва сеюмро рехта, пухтанро давом медиҳанд. Суманакро дар оташи баланд 10 — 12 соат мепазанд ва барои насӯхтани таги он ба дег 15 — 20 дона чормағз ё сангча андохта, бо кафгир мунтазам мекобанд.
Баъди пухтан, оташи таги дегро хомӯш карда, онро мӯҳлати 2 — 3 соат дам медиҳанд. Тарзи дигари тайёр кардани суманак низ мавҷуд аст: ба хамир, ба ҷои об шираи гандум ҳамроҳ карда, дар таги хокистари оташдон ё дар тобасанг мепазанд ва онро суманаки танӯрӣ мегӯянд.
Нет комментариев