Истаравшан — маркази ноҳияи Истаравшан ва яке аз шаҳрҳои қадимтарин дар Осиёи Марказӣ ба шумор меравад. Курушкада, Киропол (Кирэсхата), Уструшана, Суйдуйшана, Ӯротеппа баъзе аз номҳои пештараи ин шаҳр буданд. Истравшан аз рӯи шумораи аҳолӣ 59 900 дуюмин шаҳри тобеи вилояти Суғд мебошад. Масофаи байни Истаравшан ва маркази вилоят Хуҷанд 78 км ташкил медиҳад. 10 ноябри соли 2000 номгузурии туркзабонаи шаҳри Ӯротеппа дар асоси қарори Маҷлиси Миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба номи қадимаи он, Истаравшан иваз карда шудааст.
Таърих
Таърих гувоҳ аст, ки Истаравшани бостонӣ яке аз шаҳрҳои қадимтарини Осиёи Марказӣ буда, таъриху тамаддун, адабу фарҳанги хоси хешро дошта, дар ҳаёти сиёсию иктисодӣ ва иҷтимоию фарҳангии ин қаламрав нақшу мавқеъи муҳимро бозидааст. Аз ин рў, беҳуда нест, ки онро ҳамсамту ҳамрадифи шаҳрҳои машхури Бухорою Самарқанд мешуморанд. Ҳар пора хишту похсадевори осори кухани Истаравшани бостонӣ аз афтидану хестанҳо, сӯхтану сохтанҳо, шикастану пайвастанҳо ва борҳо завол ёфтану бозгашта эҳё шуданҳо, яъне аз тамаддуни дерина, давлатдории кӯҳанбунёд ва заҳматписандию ободгарии миллати ҷафокашидаю сарбаланди тоҷик қисса мекунад.Дар таърихи тамаддуни башари шояд кам шаҳре вохӯрад, ки дар дарозии наздик ба 3000 сола се маротиба, балки 4 маротиба номи худро иваз карда бошад. Киропол (Кирэсхата, Курушкада) Истаравшан, Ӯротеппа ва боз ҳам Истаравшан. Ин шаҳри қадима аз макони афсонаҳои зинда тули 600-700 соли охир Ӯротеппа ном дошт. Таърих мисолеро ёд надорад, ки ин ё он шаҳре мисли Истаравшан аз рӯзи пайдошавӣ дар саҳфаи таърихи тамаддуни инсоният шаҳр ё кишвари қалъа андар қалъа ёд шавад.
Қалъаи Муғ, Қалъаи Баланд, Қалъаи Меҳнат, Қалъачаи Гули Зард, Қалъачаи Бакавул, Қалъачаи Араб ва ғайра, ки имрӯз номи бархе аз мавзеъ ва деҳоти Истаравшанро ба худ гирифтаанд, дар рӯзгори мози дижу истеҳкоми Курушкада (Кирополь) Истаравшан – Ӯротеппаро дарбар мегирифтаанд. Ин шаҳри бостонӣ, ки дар гузашта дар таърихи башари ҳамчун давлати мустакил ва вилояти комилхуқуқ солиёни зиёд мавкеи мухимро ишғол мекардааст, ба қавли Қаҳрамони Тоҷикистон, академики Академияи Илмҳои СССР Бобоҷон Ғафуров аз замони «Аирйани Ваеҷаҳ» «Фарохнои Ориёно» кишвари бузурги ориёӣ, ки дар китоби бузурги мардумони ориённажод «Авесто» 3000 сол қабл аз ин зикр шудааст, чун яке аз силотиҳои сукунати тоифаҳои эронӣ — дар таърих ва тамаддуни тоҷикон ва дигар халқҳои Осиёи Марказӣ осори амиқ гузоштааст.
Истаравшан аз замонҳои қадим то ба ин рӯз чун маъвои рушду тараққии санъат ва илму адабиёт боқӣ мондааст. Дар ин ҷо рисолаҳои таърихӣ, асарҳои бадеӣ, адабиёти оммавию сиёсӣ таваллуд мешуданд. Чуноне, ки кофтуковҳои ҳафриётӣ собит сохтаанд, дар Истаравшани имрӯза нишонаҳои рӯзгори давраи палеолит, ки ба миёнаҳои хазорсолаи якум то милод тааллук дорад, боқӣ мондаанд. Дар ин ҷо аз ҷониби одамони ҷамъияти ибтидои манзилгоҳҳо, сарпаноҳҳову нишеманҳо сохта мешуданд. Нахустин сарчашмаҳои хаттӣ оид ба Истаравшан ҳамчун яке аз марказҳои Суғди бузург ба асри VI то милод, яъне ба он давраҳо тааллуқ дорад, ки Истаравшан яке аз вилоятҳои империяи Ҳахоманишиниён маҳсуб мешуд.
Умуман, Истаравшан имрӯз шаҳрест, ки ба осорхонаи зиндаи таърихи башарӣ шабоҳат дорад. Дар шаҳру ноҳия зиёда аз 150 адад ёдгориҳои таърихию фарҳангӣ ва меъморӣ маҳфуз ёфтаанд, ки ҳар яке аз 300 то 1500 сола таърих доранд. 6 адад дарахтони азими сарв, ки имрӯз дар Савристон ном мавзеъи деҳаи Ругунд сар ба фалак кашидаанду ғафсии танаашон баробари 10-12 қулочи одамист, умри беш аз 1400 сола доранд. Мақбараҳои бобои Абубакри Шибли (асри VIII), Хоҷа Абдураҳмони Авф (асри VIII), ансамбли меъмории Ҳазрати Шоҳ (асрҳои ХVII-ХIХ), Сари Мазор (асри ХVI) ва ғайра номгӯи хурди офаридаҳои бузургу нотакрори ҳунармандон, наҷҷорон, наққошон, кандакорон ва соири дигари Махдуми ин куҳандиёранд, ки ҳар яки он боиси ифтихори миллии мардуми тоҷиканд. Обҳои ҷонбахши чашмаҳои мусаффо, меваҷоти лазизу гуворо, гиёҳҳои шифобахши кӯҳҳои Истаравшан аз азал табобатгоҳи табии мардумони Осиёи Марказӣ будааст. Мақбараи Бобои Абубакри Шибли, ки дар гузари Дарвозаи Боло воқеъ гардидааст, низ аз қадимтарин ёдгориҳои таърихӣ мебошад. Ва бино бо ақидаи муаррих Аҳрор Мухторов соли вафоти ин шахсияти бузург 773-и милодист ва азбаски дар Истаравшан дини ислом соли 822 ҷорӣ гардидааст, Бобои Абубакри Шибли бояд пайрави мазҳаби зардуштӣ бошад. Яъне ин мақбараи таърихӣ беш аз 1230 сола дорад.
Нет комментариев