Панҷакент дар забони суғдӣ, Панҷикат дар гӯишҳои зарафшонӣ ва Панҷиканд дар забони форсии тоҷикӣ) — шаҳре дар шимолу ғарби Ҷумҳурии Тоҷикистон ва маркази идории ноҳияи Панҷакент дар вилояти Суғд аст.
Номи шаҳри Панҷиканд аз ду бахш сохта шудааст: панҷ ва канд, яъне панҷ шаҳр. Ин ҷойном дар торихномаҳои қадим ва асноди бойгонии Деваштич дида мешавад. Бостоншиносон дар наздикии Панҷиканд шаҳраки Саразмро ёфтаанд, ки дар ҳазорсолаҳои IV — II то мелод вуҷуд доштааст. Панҷиканд то истилои араб яке аз шаҳрҳои номдори Суғди Самарқанд буд.
Дар ибтидои асри VIII шаҳри Панҷикатро сипоҳи мусулмонон гирифт ва он аз шаҳрҳои Хилофати исломӣ шуд. Сипастар он шаҳре аз шаҳрҳои қаламрави аморати Сомониён буд. Дар садаҳои пасин низ Панҷиканд яке аз шаҳрҳои бонуфузи Осиёи Марказӣ дар Роҳи бузурги абрешим мақоми намоёнро ишгол карда, дар ривоҷи муносибатҳои сиёсӣ, иқтисодӣ, тиҷоратӣ ва иҷтимоию фарҳангии халқҳои ҳамҷавор саҳмгузорӣ намудааст. Ковишҳои бостоншиносӣ ошкор кардаанд, ки шаҳри Панҷиканд дар 1,5 — 2 ҳазор соли ахир панҷ бор комилан бозсозӣ ва эҳё гардидааст.
Аз соли 1926 то соли 1930 Панҷиканд минтақаи мустақил буд. 23 ноябри соли 1930 минтақаи Панҷиканд барҳам дода шуд ва дар заминаи он ду ноҳия — Панҷиканд ва Заҳматобод ташкил ёфт, ки дорои 4 волост (ҳудуде, ки дорои як мақомот аст) буд. Соли 1953 ба шаҳри тобеи ноҳия ва аз 14 октябри соли 1959 Панҷиканд ба шаҳри тобеъи собиқ вилояти Ленинобод табдил дода шуд.
Шароитҳои табиӣ ва иқлим
Панҷакент дар қисми марказии ҳавзаи дарёи Зарафшон ҷой дошта, релефаш кӯҳӣ аст. Табиат ва иқлими шаҳри Панҷакент барои рушди соҳаҳои асосии кишоварзӣ, аз ҷумла богдорӣ, растанипарварӣ ва чорводорӣ хеле мусоид буда, барои паст кардани сатҳи камбизоатӣ дар деҳот заминаи асосӣ мегузорад.
Кӯҳистони Зарафшон хазинаи бебаҳои сарватҳои табиӣ аст. Кормандони Экспедитсияи иктишофи геологии Моғиён аз минтақа қариб ҳамаи элементҳо ҷадвали Менделеевро пайдо кардаанд. Дар ҳудуди Панҷакент конҳои тилло, нуқра, симоб, сурма, қалъагӣ, волфрам, флюорит, фосфорит, ангиштсанг ва санги мармар мавҷуд аст. Дар маҷмӯъ, 328 адад кони маъдан кашф гардидаанд, ки барои рушди шаҳр аҳамияти калони иқтисодӣ доранд.
Экспедитсияи иктишофи геологии Моғиён аз соли 1948 ба ҷустуҷӯи сарватҳои табиии водӣ машгул аст. Айни замон дар экспедитсия беш аз 250 нафар кормандон кор мекунанд.
Аз канданиҳои фоиданок, ки аҳамияти энергетикӣ доранд, дар ҳудуди Панҷакент конҳои ангиштсанги Киштӯд-Заврон, Шашқат, Товасанг ва Могиён кашф гардидаанд. Танҳо захираи кони ангишти Товасанг 250 миллион тоннаро ташкил медиҳад.
Дар ҳудуди Панҷакент 150 навъи растаниҳои доруворӣ, 50 навъи растании асаловар, 100 навъи растании ғизоӣ, 120 растании дорои равғани эфир ба қайд гирифта шудааст.
Воситаҳои ахбори умум
Дар ш. Панҷакент рӯзномаи давлатӣ зери номи Зарафшон нашр мешавад. Сардабири рӯзномаи «Зарафшон» рӯзноманигори варзида Луқмонҷони Қурбонов аст. Инчунин, студияи радиошунавонии маҳаллӣ ҳаст, ки дар солҳои 60-уми асри 20 таъсис ёфтааст. Роҳбари ин радио Аббос Ҳамрозода мебошад. Нахустин шабакаи радиоӣ бо номи «Садои Панҷакент» рӯи мавҷи 101, 5 ФМ ба фаъолият оғоз кардааст. Радиои «Садои Панҷакент» сомонаҳои хусусӣ дар шабакаҳои иҷтимоӣ дорад.
Маориф ва фарҳанг
Дар шаҳр Донишкадаи давлатии омӯзгории Тоҷикистон, Омӯзишгоҳи педагогӣ, Омӯзишгоҳи тиббӣ, титсеи касбии политехникӣ, мактабҳои миёна ва томактабӣ амал мекунанд. Қасри фарҳанг ва якчанд муассисаҳои фарҳангӣ-фароғатӣ ва дилхушӣ барои сокинони шаҳр хизмат мерасонанд. Манзараи бинову хиёбонҳои шаҳри бостонӣ дар замони истиқлолияти ҷумҳурӣ дигаргун гаштааст.
Нет комментариев