Шаҳри Бохтар собиқ Қурғонтеппа — маркази маъмурии вилояти Хатлон аст ва дар ҷанубу ғарбии Тоҷикистон дар соҳили дарёи Вахш, баландии 428 метр аз сатҳи баҳр ҷой дорад. Бохтар дар 100 километрии шаҳри Душанбе, дар водии Вахш, ҷойгир аст. Ин шаҳр бо 105 400 нафар аҳолӣ савумин шаҳри Тоҷикистон аст.
Бохтар маркази кишоварзӣ, асосан пахтакорӣ, дар Тоҷикистон аст. Дар ин шаҳр, ба ҷуз аз тоҷикон, аққалияте аз ӯзбекҳо ва русҳо низ зиндагонӣ мекунад.
Таърих
Таърихномаҳо ва осори ҷуғрофиёӣ гувоҳанд ки Қурғонтеппа дар гузашта Леваканд ном доштааст. Бино бар бозёфтҳои бостоншиносӣ, шаҳр дар ҷои Қурғонтеппа ҳануз дар замони Кушониён вуҷуд доштааст. Он шаҳр то замони густариши ислом дар Тоҷикзамин яке аз ободтарин шаҳрҳои Вахш будааст. Дар авохири садаи VII – оғози садаи VIII ин шаҳрро мусулмонон гирифтанд ва аз он пас дар таърихномаҳо ва осори ҷуғрофидонони исломӣ ин шаҳр ба номи Ловаканд ва Леваканд ёд шудааст. Чунончӣ, Абӯисҳоқ Иброҳим ибни Муҳаммад Форсии Имтахрӣ дар «Масолик вал-мамолик» (навишташуда дар соли 950 мелодӣ) менависад, ки «аз Ловаканд то Ҳаловард як манзил ва то Пули Сангин ду манзил роҳ будааст».
Қадимтарин асари ҷуғрофиёӣ ба забони порсӣ — «Ҳудуд ул-олам» ки дар соли 982 мелоди таълиф шудааст – оварда ки «Леваканд аз Вахш аст, ҷоест ки аз вай гӯспанди вахшӣ хезад». Яке дигар аз ҷуғрофидонони машҳури садаи Х – Абуабдуллоҳ ибни Аҳмади Муқаддасӣ дар китоби маъруфаш «Аҳсан ат-тақосим фӣ марифат ал-ақолим» ин шаҳрро «Ловаканд» навиштааст.
Бино бар манобеъи таърихӣ, Леваканд дар садаҳои X – XIII яке аз ду шаҳри калони Вахш буда вале ҳангоми ҳамлаи муғул дар соли 1221 аз дасти чингизиён нобуд шудааст. Дар паи қатли омми левакандиён ба дасти муғулҳо номи шаҳр аз ёдҳо рафт ва ҷояш низ фаромӯш гашт. Пас аз ҳафтсад сол вайронаҳои Левакандро бостоншиноси шӯравӣ Т.И. Зеймаль пайдо кард. Дар паи кофтуковҳои бостоншиносӣ ва баррасиҳои ҷуғрофӣ ошкор шуд ки Леваканд ҳамон харобаҳои Қурғонтеппа буда ки калонтарин харобаест ки аз садаҳои миёна дар бахши шимолии водии Вахш бозмондааст. Ин шаҳр дар канораи канали қадимаи Ҷӯйбор ҷой дошта ва қалъае будааст ки аз рӯзи бунёд то оғози садаи ХХ дар таъмини амнияти Вахшонзамин нақши калидӣ доштааст.
Ободии дубораи шаҳр аз садаи XVI оғоз мешавад. Номи кунунии шаҳр дар таърихномаҳои садаи XVII омада ва баргирифта аз қалъаест ки бар теппае дар маркази шаҳр дар миёни Ҷӯйбор ва Ҷӯи Хонум, ҷой дорад. Ба гуфтаи бостоншиносон ин теппа ҳанӯз дар замони ҳукмронии Кушониён вуҷуд доштааст. Соли 1908 олимони рус В.И. Масальский ва А.В. Нечаев навишта буданд,ки водии Вахш диёри камодам, сарзамини басо фақиру хароб аст. Бекигарии Қурғонтеппа дар аморати Бухоро камбағалтарин буд. Аҳолии шаҳр асосан ба косибӣ, кулогарӣ ва бофандагӣ машғул буд.
Танҳо дар давраи давлати шӯравӣ ш. Қурғонтеппа нашъу намо меёбад. Бо мақсади рушди пахтакори Ҳукумати ИҶШС лозим шуморид,ки дар водии Вахш шабакаи обёрикунии бузург сохта шавад. Солҳои 1931-1938 канали Вахш бо маблағи иттифоқ сохта шуд.Роҳи оҳани камбари 105 километраи Панҷи Поён — Қурғонтеппа дар солҳои 1931-1934 сохта шуд. Ҳазорон гектар заминҳо обёри карда шуданд ва хоҷагию ноҳияҳои нави кишоварзи дар атрофи ш. Қурғонтеппа ташкил ёфтанд. 11 августи соли 1937 шаҳри Қурғонтеппа расман ба мақоми шаҳр соҳиб шуд. Апрели соли 1977 вилояти Қурғонтеппа ташкил ёфта, ноябри соли 1992 бошад, пас аз муттаҳид шудани ду вилоят Қурғонтеппаю Кӯлоб ва таъсис ёфтани вилояти Хатлон маркази маъмурии он шаҳри Қурғонтеппа эълон гардид.
Реша ва маънои ҷойноми Левакандро дар забонҳои суғдӣ ва балхӣ бояд ҷуст. Бахши нахусти ин ҷойном — «лева-» дигаргашта аз вожаи балхии «дева-» ба маънии «эзид» аст ва бахши дувум – «-канд», ба маънои ободӣ ва шаҳр аст ки дар гузашта дар номгузории шаҳру рустоҳои Тоҷикзамин корбурди фаровон дошта ва дар номи Мароканд, Пайканд, Панҷиканд, Бунҷикат, Хуҷанд, Чимканд, Вобканд ва Хӯканд омадааст. Аз ин додаҳо чунин бармеояд ки маркази кунунии вилояти Хатлон пешинаи 2000-сола дорад ва беш аз 1300 сол Леваканд ном доштааст.
Нет комментариев