Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон — вилояти мухторест дар кӯҳсори Помир дар шарқи Ҷумҳурии Тоҷикистон.
Маркази ВМКБ шаҳри Хоруғ аст, ки 525 км шарқтар аз шаҳри Душанбе, пойтахти Тоҷикистон, дар резишгоҳи рӯди Ғунд ба рӯди Панҷ ҷой гирифта аст ва диёда аз 28,9 ҳазор нафар аҳолӣ дорад.
ВМКБ бо сарзамине 64,2 ҳазор км² дар кӯҳсори Помир ҷойгир аст ва 44,5 дарсад аз сарзамини Тоҷикистонро дар бар мегирад. 97 дарсад аз сарзамини ВМКБ кӯҳсор аст ва баландтарин кӯҳҳои Тоҷикистон —қуллаи Исмоили Сомонӣ (7495 м), қуллаи Истиқлол (7134 м), қуллаи Корнежевская (7105 м), дар ин вилоят ҷой доранд. Аз ин рӯ Бадахшонро Боми Ҷаҳон низ меноманд. Дар Помир пиряхҳои калонтарини Осиёи Марказӣ: Федченко (масоҳат 651,7 км², дарозӣ 77 км.), Грумм-Гржимайло (масоҳат 142.9 км².), Гармо (114,6 км².) ва диг, ҳастанд, ки саргаҳи рӯдҳои Пянҷ, Ғунд, Шоҳдара, Бартанг, Язғулом, Ванҷ мебошанд.
Ин вилоят дар шимол бо Қирғизистон, дар шарқ бо Чин, дар ҷануб ва ғарб бо Афғонистон ҳаммарз аст.
Вилояти мухтори Кӯҳистони Бадахшон расман дар 2 январи соли 1925 бар асоси Қарори Кумитаи Иҷроияи Марказии Иттиҳоди Шӯравӣ дар таркиби Ҷумҳурии Тоҷикистон ташкил шуда ва минбаъд ба таркиби Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил гардидааст. Аз ибтидо дар ҳайати вилоят чори ноҳия буд:
- Ноҳияи Вахону Ишкошим, марказаш Шитхарв
- Ноҳияи Помири шарқӣ, марказаш Мурғоб
- Ноҳияи Рӯшону Бартанг, марказаш Қалъаи Вомар
- Ноҳияи Шуғнон, марказаш Хоруғи боло
Соли 1963 қаламрави вилоят ба чор ноҳия тақсим карда шуд:
- Ноҳияи Ванҷ, марказаш Ванҷ
- Ноҳияи Ишкошим, марказаш Ишкошим
- Ноҳияи Мурғоб, марказаш Мурғоб
- Ноҳияи Шуғнон, марказаш Хоруғ
Соли 1965 ба ҳайати ВМКБ ду ноҳияи дигар ҳамроҳ карда шуд: Қалъаи Хумб, марказаш Қалъаи Хумб ва Рӯшон, марказаш Рӯшон.
Соли 1991 номи ноҳияи Қалъаи Хумб ба Дарвоз иваз карда шуд. Соли 1992 бошад, ноҳияи Рошткалъа таъсис дода шуд. Бино ба Сарконуни Ҷумҳурии Тоҷикистон (1994), Вилояти мухтори Кӯҳистони Бадахшон расман дар ҳайати мамлакат ҳамчун вилояти мухтор арзи ҳастӣ мекунад. Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон ҳоло иборат аз 1 шаҳр, 7 ноҳия ва 43 ҷамоати деҳот аст.
Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон 4 январи соли 1967 аз ҷониби роҳбарияти Иттиҳоди Шӯравӣ барои дастовардҳои иқтисодӣ ва фарҳангӣ бо ордени Ленин мукофотонида шудааст. Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон 191 китобхонаи ҳамагонӣ бо 1,3 млн нусха китобу маҷалла, 183 фарҳангсаро, 2 синамокада, 1 намоишсаро (театр) ва 1 осорхона дорад. Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон 36 дармонгоҳу бемористон дорад ки 367 пизишк ва 1052 дармонгарро дар бар мегиранд.
Нет комментариев