Калтакалос як навъ ҷонвари хазанда аст. Бино ба таснифоти зоологӣ калтакалосҳо яке аз зерқаторҳои синфи хазандагон мебошанд (боҳтур, сусмор ва буқаламунро низ дар бар мегиранд), дарозии танаашон аз 3,5 см то 3 м (аждари Комодо). Танаи калтакалосҳо паҳни дарозрӯя ва пӯсташон шахшули дағар-буғур аст. Баъзе намудҳои калтакалосҳо пойҳои бақуввати панҷадор дошта, баъзеи дигарашон умуман бепой ва ба мор монанданд. Пардаи чашми аксар калтакалосҳо мутаҳаррик аст. Дандонҳои калтакалосҳо ду хеланд: плевродонтой (дандонҳое, ки ба ком часпядаанд) ва акродонтой (дандонҳое, ки дар вора ҷой гирифтаанд). Дандони калтакалосҳои заҳрдор новакҳои махсус дорад, ки ҳангоми газидан аз он заҳр ҷорӣ мешавад. Забони калтакалосҳо низ гуногун аст. Забони баъзеи онҳо паҳну ғафс (мае, забони офтобгардакҳо ва гекконҳо), баъзеи дигарашон дарози душоха (масалан, забони сусморҳо) ё ниҳоят борик (масалан, забони буқаламунҳо) мебошад. Ранги калтакалосҳо гуногун буда, одатан, вобаста ба муҳит тағйир меёбад (хусусан ранги калтакалоси бешаҳои тропикӣ). Калтакалос ба аксар калтакалосҳо диморфизми ҷинсӣ хос аст. Бисёр калтакалосҳо ҳангоми онҳоро таъқиб кардани душман думи худро мепартоянд. Думи партофтаи калтакалос баъзан то чанд соат меҷунбад ва бо ҳамин дикқати душманро ба худ ҷалб мекунад. Калтакалосҳо аз эзозухий — хазандаҳои мурда рафтае, ки боқимондаи онҳо аз таҳшинҳои перми боло ва триаси Амрикои Ҷанубӣ ёфт шудаанд, ба вуҷуд омадаанд. Калтаклосҳои ҳозира аз охири давраи юра маълуманд. Калтакалосҳо дар замин, дарахт, шахсорон, зери хок ва дигар ҷойхо зиндагӣ мекунанд. Узвҳои сомеаи калтаклос нағз ва узвҳои шоммаашон нисбатан суст инкишоф ёфтаанд. Ҳарорати бадани калтаклосҳо ба ҳарорати муҳит баробар мешавад, бинобар ин онҳо дар зимистон хоб мераванд. Ғизоӣ аксар калтакалосҳо ҳашарот, тортанак, кирм ва нармбаданҳо мебошанд. Калтакалосҳои калон муш, калламуш, парранда, қурбоққа, мор ва лоша мехӯранд. Дар байни баъзе намудҳои калтакалос ҳодисаи канибализм вуҷуд дорад, яъне калтакалосҳои калон калтакалосчаҳои хурдро мехӯранд, кашоф меёбад. Калтакалосҳо аз паи парвариши насли худ намешаванд ва бинобар ин бачаи онҳо баъди аз тухм баромадан мустақилана зиндагӣ мекунад. Дар Тоҷикистон 29 намуди калтакалос дучор меояд (асосан дар ҳамвориҳо сукунат доранд). Калтакалос миқдори зиёди ҳашароти зараррасони хоҷагии қишлоқро нобуд карда, фоида меоранд. Дар бадани калтакалос баъзе ҳашароти хунмак ва канаҳо зиндагӣ мекунанд ва бинобар ин онҳо боиси паҳн шудани бемориҳои сироятӣ гардида метавонанд.
Нет комментариев