Садои сохтмон дар Тоҷикистон аз ҷумла дар шаҳри Душанбе чанд сол инҷониб давом мекунад ва онҳое, ки дар бунёди иншооти Душанбе хоҳиши кор кардан доранд, ҳамеша аз ҳад зиёданд. Аммо, 10-15 сол қабл ширкатҳои сохтмонӣ дар ҷустуҷӯи коргарон ба деҳаю ноҳияҳо мерафтанд. Ҳоло онҳо барои ин кор саъй намекунанд — қувваи корӣ дари дарвозаи сохтмонро мекӯбад ва дар 90 фоизи ҳолатҳо онҳо муҳоҷирони меҳнатии пештара мебошанд.
Оид ба шумораи дақиқи шаҳрвандони берункардашудаи Тоҷикистон аз кишварҳои Русия ва Қазоқистон, ки барояшон азнав дохил шудан манъ гардидааст, ягон идора расман хабар намедиҳад. Танҳо метавон шумораи воқеии онҳоро тахмин кард; ҳол он ки агар ба суханони директори лоиҳаҳои Бунёди рушди муносибатҳои байналмилалии «Добрососедство» Юрий Московский, ки соли 2016 зимни баргузории нишасти матбуотӣ гуфта шуданд бовар намоем, шумораи «манъшудагон» дар Русия 1,6 миллион нафар буданд. Аз онҳо 700 ҳазор шаҳрвандони Ӯзбекистон, 400 ҳазор шаҳрвандони Тоҷикистон ва 200 ҳазори шаҳрвандони Қирғизистон мебошанд.
Мувофиқи мушоҳидаҳо, давоми соли 2017 шумораи хориҷшудаҳо бештар шуданд, Русия назорати риояи қонунгузории муҳоҷиратро пурзӯр намуд ва мақомоти ваколатдор мувофиқи он санҷиши муҳоҷирони меҳнатиро оид ба доштани ҳуҷҷатҳои иҷозат ба кор, бештар намуданд. Худи муҳоҷирон бовар доранд, ки дар соли 2018 боз ҳам мушкилтар хоҳад шуд, аз ин хотир бидуни интизори берункунӣ, онҳо худашон баргашта, гузашти ин солро интизор мешаванд. Аммо, ҳастанд онҳое, ки пас аз муҳоҷират ба хона баргашта, дигарбора намехоҳанд, ки аз оила ҷудо шаванд ва кӯшиш мекунанд дар ватанашон кору зиндагӣ намоянд.
Новобаста ба ин омори расмӣ чунин нишон медиҳад: шумораи шаҳрвандони Тоҷикистон, ки соли 2017 дар Русия кор карданд, нисбат ба соли 2016-ум 100 ҳазор нафар афзуд ва зиёда аз 900 ҳазор нафарро ташкил дод.
«ИН ҶО НИЗ БАРОЯМОН ХУБ АСТ»
Дар шаҳри Душанбе сайругашт намуда, ба яке аз иншооти пойтахт назар медӯзем, ки бинои нави навбатӣ қомат рост мекунад ва мефаҳмем, ки оё дар байни сохтмончиён собиқ муҳоҷирони меҳнатӣ ҳастанд? Чуноне маълум шуд, дар ин ҷо қариб 90 фоизи бинокоронро ин гуна ашхос ташкил мекунанд.
Сӯҳбати моро бо роҳбари иншооти сохташаванда (прораб) шунида, марди харобакаки 35-сола ба наздамон омад ва худро бо номи Хуршед муаррифӣ намуд. Ӯ ба сифати ёрдамчии прораб меҳнат мекунад ва ҳамарӯза аз шаҳри Ваҳдат, ки дар масофаи 30 километр дур аст, ба пойтахт меояд. Вай ба Ватан чор сол пеш баъд аз хориҷкунӣ ва манъи дохил шудан, баргашта буд ва ҳанӯз намедонад, ки алҳол барояш ворид шудан мумкин аст ё не. Ҳарчанд, аз сӯҳбат маълум шуд, ки акнун ӯро ин масъала ташвиш намедиҳад, зеро дар Душанбе низ барояш кор кардан хуб аст. Ӯ маълумоти олӣ надорад ва ҳар коре ки метавонад, ҳанӯз аз устодони худ дар Русия омӯхтааст.
— Ман муҳоҷират будам ва бисёр чизро гуфта метавонам. Дар шаҳри Санкт-Петербург кор мекардам, хона-коттеҷҳо месохтем, мактабҳоро таъмир менамудем. Дорам чизеро ки муқоиса кунам. Дар Ватан кор кардан, албатта, беҳтар аст – оилаат дар наздат ва аз чизе тарсу ҳарос надорӣ. Дар ин сохтмон ман ҳамагӣ се моҳ қарор дорам, то ба ин дар самтҳои гуногун кор кардам – ҳам дар соҳаи савдо, ҳам бо таъмир машғул будам, хушбахтона ҳоло дар мо сохтмони биноҳои нав зиёданд. Агар инсон хоҳад, пас дар ҳамин ҷо низ кор меёбад, — мегӯяд ӯ.
Ҳамкори Хуршед шахсе бо номи Шамсиддин Раҷабов давоми 15 соли муҳоҷират дар шаҳрҳо ва минтақахои бузурги Русия: Москва, Санкт-Петербург, Калининград, Хабаровск кор кардааст.
— Буданд вақтҳое, ки дар як ҳуҷра то 15 нафар зиндагӣ мекардем; дигар он ки агар кор омад кунад, ба иншоот ва музди меҳнати хуб мефароӣ; мо ҳуҷраеро барои чор нафар ба иҷора гирифтем. Боре чунин ҳам шуд, ки дар вилояти Москва ҳангоми хунукӣ дар дохили вагончае зиндагӣ кардем, — нақл мекунад ӯ.
Бино ба гуфти вай, маоши баландтарин, ки ӯ дар Русия гирифт – 35 ҳазор рубл буд. Пештар он баробар ба 1000 доллар буд ва тамоми хароҷотро мепӯшонд. Ба хона чоряки маошамро мефиристодам.
— Аммо имрӯз, ҳамон тавре ки дӯстонам мегӯянд, 35 ҳазор рубл мегиранд ва 5 ҳазораш барои гирифтани патент, 8 ҳазораш барои ҷойи зист (хона) сарф мешавад, каме барои хӯрок боқӣ мемонад ва метавонанд ҳамагӣ 10-15 ҳазор рублро ба оилаашон-хонаашон фиристанд, ҳамон ҳам агар омад кунад, — мегӯяд мард.
— Дар таҷрибаи ӯ буданд солҳое, ки давоми 4-7 моҳ ба оилаашон чизе фиристода натавонистанд, ҳамааш аз он сабаб, ки онҳоро фиреб мекарданд, барояшон музди меҳнаташонро намедоданд.
— Вақте дар Якутия 1,5 сол кор кардам, ба ман ва ду дӯстам маош надоданд ва дар ин муддат ҳаҷми музди меҳнати мо 1,5 млн рублро ташкил намуд. Мо барои кӯмакрасонӣ ба ҳамватанонамон, ки дар он ҷо чанд сол инҷониб зиндагӣ мекарданд, муроҷиат намудем, аммо онҳо ба ин кор ҳамроҳ будаанд ва ҳамин тавр ҳам шуд, ки дар натиҷа маошамонро надоданд ва мо дигар коре карда натавонистем, — гуфт Шамсиддин.
Каме дуртар аз он ҷое, ки мо сӯҳбат мекардем, гурӯҳи сохтмончиён аз Помир кор мекарданд, онҳо арматура тайёр менамуданд. Маҷнуни 60-сола аз Бадахшон яке аз онҳое буд, ки дар солҳои 90-ум барои кор ба Русия рафт ва дар шаҳри Екатеринбург наздик 20 сол меҳнат намуд. Пас аз баргаштан ба Ватан, ӯ муҳоҷири дохилӣ шуд ва акнун дар Душанбе зиндагӣ мекунад.
— Ду сол пеш ман баргаштам. Дар он ҷо соҳиби мошин будам, аз сабаби баландкунии суръати ҳаракат ҷаримаи маъмурӣ супоридам ва ба ман дохилшавиро манъ намуданд. Ҳамин тавр ҳам шуд. Корро ман ба зудӣ дарёфтам – рост аст, ки ҷойи истиқоматиамро дигар кардам ва ҳамчун муҳоҷири дохилӣ шудам, вале Ватан дигар аст. Бароям дар ин ҷо ҳам зиндагонӣ ва ҳам кор кардан беҳтар мебошад, — табассумкунон гуфт ӯ.
МОСКВА – СИТӢ ВА МАРҒЗОРИ СУРХРО СОХТЕМ
Айниддини 39-сола ҳанӯз дар давраи наврасиаш ба муҳоҷират рафта буд – соли 1996 бо баробари хатми мактаби миёна – дар ғарибӣ (диёри бегона) 20 сол кор кард. Вазъияти мураккаб дар кишвар ва авҷи бекорӣ оиларо маҷбур кард, ки писарро аз ҷанги шаҳрвандӣ дуртар фиристонад; ягона роҳ Русия буд.
— Ба сифати ронандаи таксӣ, фурӯшанда, хиштчин, андовачӣ, сангчин, дуредгар ё чӯбтарош кор мекардам ва умуман аз пайи корҳои гуногун будам. Блоки сеюми Москва-ситиро мо бо гурӯҳи кориамон бунёд карда будем ва акнун қариб ҳамаи он гурӯҳ ин биноро дар Душанбе месозанд, — нақл мекунад марди ҷавон.
— Бо ҳуҷҷатҳоямон ҳамааш хуб буд. Ман соли 2014 баргаштам, барои он ки дар Русия бӯҳрон оғоз шуд, қурби рубл поён фаромад, патентҳоро ҷорӣ намуданд, тафтишҳо бисёр шуданд, аксар вақт дар як ҳафта ду маротиба санҷиш мегузарониданд. Ҳамаи ин имконияти оромона кор карданро намедод. Ҳама вақт бо тарсу ҳаросе зиндагонӣ мекунӣ, ҳатто агар ҳуҷҷатҳоят ботартиб бошанд ҳам.
Ӯ пинҳон намекунад, буданд ҳолатҳое, ки ҳуҷҷатҳоро кашида мегирифтанд, маошро намедоданд ва барои иҷрои он корҳое маҷбур мекарданд, ки дар шартномаи қаблӣ набуданд. Шиносномаҳо гум мешуданд ва маҷбур буданд дар сафоратхонаи Тоҷикистон навашро гиранд.
— Дар як хонаи дуртар аз Москва ман шоҳиди он шудам, ки чӣ тавр дастони муҳоҷиронро бо занҷир баста буданд, то онҳо нагурезанд. Онҳо бо чунин азоб ва беадолатӣ роҳ мегаштанд ва кор мекарданд, бале ба таври занҷирбандшуда ва ба таври даврашакл гирди хонаро мегаштанд, ҳамаи инро бо чашми худ дидаам. Инро ҳамватанони мо мекунанд, мефаҳмед, онҳо ҳамдиёрони моро ба монанди ғулом фурӯхтаанд, — аллакай бе табассум ба хотир меоварад Айниддин.
Ҳангоми сӯҳбат ҳамкори Айниддин сари худро ҷунбонда, ҳар як сухани дӯсташро тасдиқ мекард. Ӯ барои кор ба пойтахт аз Ишкошим омадааст ва таҷрибаи муҳоҷиратии вай – аз ҳама беҳтар ё мусбат мебошад.
— Ман бори аввал соли 2012 барои пулкоркунӣ рафта будам ва ҳамон ҳам барои як сол. Бо даъвати дӯстонам ба Сочӣ ба сохтмони варзишгоҳ дар Марғзори сурх сафар карда будам. Субподрядчиком сохтмон ширкати Югославия буд, ҳамаи ҳуҷҷатҳоро ширкат тайёр мекард. Моро дар бӯстонсаро ҷой карданд, се маротиба хӯрок медоданд, дар ҳуҷраҳо телевизор ва тамоми шароит мавҷуд буд. Сипас дар Башкирия кор кардам ва ҳатто буд ҳодисае, ки ман ба Ватан баргаштам, ҳамин тавр ҳам шуд, ки дар он ҷо 30 ҳазор рубли худро фаромӯш намудам, корфармо рақами телефони маро дарёфт карда, пуламро фиристод. Вай ба маънои томаш мусалмони ҳақиқӣ буд, — нақл мекунад ӯ.
Дар майдони сохтмони пойтахт муҳоҷирони дохилӣ хеле зиёданд – барои сохтани иншоотҳои нав аз минтақаҳои гуногун меоянд. Аксаран ба саволи оё шумо аз ҳаёт ва кори худ дар Ватан розӣ ҳастед, онҳо бе ягон фикру хаёл посух медиҳанд, ки ин ҳиссиёти тамоман муқоисанашаванда аст – барои Ватан зарур шудан, бо волидайну ҳамсар ҳамроҳ будан ва бо чашми худ дидани он, ки фарзандон чӣ тавр ба воя расидаву таҳсил мекунанд, дар ҳалқаи дӯстону наздикон гузаронидани иду ҷашнҳо хеле хуб аст. Онҳо ҳамватанони хориҷкардашудаи худро даъват менамоянд, ки ҳаргиз ноумед нашаванд.
Мавод дар тарҷума аз матлаби Сомонаи theopenasia.net омода гардид.
Нет комментариев