То 12 июли соли равон кишоварзони мамлакат 465 ҳазору 75 тонна пиёз ҷамъоварӣ намуданд. Дар фасли тобистон пиёзи ҷамъоваригардида дар ангарҳо нигоҳдорӣ мешавад. Пиёзро дар се давра: аввали баҳор, тирамоҳ ва зимистон мекоранд. Пиёзи дар моҳҳои июну июл ҷамъоваришуда хусусияти нигоҳдории дуру дарозро надорад. Пиёзе, ки дар моҳи сентябр ва аввали октябр ҷамъоварӣ мегардад, барои захира намудан хело созгор аст. Ин мавзуъро хабарнигори АМИТ «Ховар» шарҳ медиҳад.
Мудири шуъбаи технологияи муосири сабзавоткории Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон Зулфиқор Қурбонов иброз дошт, ки барои гирифтани пиёзи кабуди тирамоҳӣ ва аввали баҳорӣ тухмиро моҳи август низ мекоранд. Кишти аввали баҳории пиёзро охири феврал-аввали март мегузаронанд. Ин давраи кишт дар ҷумҳурӣ васеъ паҳн гаштааст. Зеро сабзаҳои пиёз аз намиҳои хок, ки аз тирамоҳ захира шудаанд ва намиҳои аввали баҳор хуб нашъунамо мекунанд.
Тавре олимони Академияи илмҳои кишоварзӣ тавсия медиҳанд, дар сурати дертар кишт намудан, яъне дар моҳи апрел ҳосили пиёз кам мешавад. Сабаб дар он аст, ки дар ҳарорати баланд қисми рӯихокии пиёз назар ба бехаш зудтар инкишоф меёбад. Бинобар ин, дар заминҳои дер кишткардашуда растанӣ суст инкишоф меёбад. Ғайр аз ин, вақте ки бориш кам ва ҳарорат баланд мешавад, нешзанӣ бад мегардад. Пиёзи киштнамудани аввали баҳор моҳи сентябр пухта мерасад ва тамоми зимистон нағз меистад.
«Пиёзе, ки дар моҳи сентябр ва аввали октябр ҷамъоварӣ мегардад, барои захира намудан хело созгор аст. Барои фасли зимистон пиёз дар сардхонаҳо захира карда мешавад. Пеш аз оне, ки ин навъи маҳсулотро захира намоем, онро бояд дар мудатти 10-12 рӯз дар офтоб хушк намуда, аз байнашон пиёзи нуқсонро ҷудо намуда, сипас дар борхалтаҳои махсус гирифта захира намоем. Бояд тазаккур дод, ки ҳарорати сардхона 12 дараҷа гармиро ташкил намояд, ки бо омадани фасли сармо ҳарорати сардхона поин шуда, то 4 ё 3 дараҷа гармӣ оварда расонида мешавад. Агар ҳарорат аз ин паст шавад, ин маҳсулоти полизӣ сармозада мешавад»,- афзуд Зулфиқор Қурбонов .
Ба гуфти ҳамсуҳбати мо, дар ноҳияҳои дурдаст, пиёзро дар анборхона ва ё болохона ба таври паҳн намудан, захира мекунанд. Дар баъзе минтақаҳои мамлакат ва дар солҳои пеш мардуми тоҷик пиёзро бо қисми болоияш, яъне зиёда аз чор пиёзро бо ҳам бофта овезон карда, захира менамуданд.
Ба гуфти кишоварзони мамлакат, кишти тирамоҳии пиёзро даҳаи дуюми моҳи сентябр мегузаронанд ва нешзадҳо охирҳои моҳи сентябр ва аввали моҳи октябр пайдо шуда, то зимистон 8-10 см қад мекашанд. Кишти чунин пиёз аввал ва миёнаҳои моҳи май, яъне се моҳ пас аз кишти аввалибаҳорӣ мепазад, ки онро пиёзи барвақтӣ меноманд.
Ба гуфти олимони соҳаи кишоварзӣ, дар таркиби пиёзи бехӣ 14-16 фоиз моддаи хушк, то 7,8-11 фоиз қанд, ба миқдори зиёд витаминҳои А, В,В1,В2,РР мавҷуд аст. Пиёзро ҳамчун хӯрокӣ барои тайёр кардани консерваҳо истифода мебаранд.
Барои пиёзкорӣ заминҳои хокашон мулоими серпору ва аз алафҳои бегона тозабуда хуб аст. Хоки сергили вазнин ва сералаф барои кишти пиёз мувофиқ нест. Дар чунин хок нешзадаҳо аз сафолак осеб дида, хеле тунук мерӯяд.Дар ҳамон як майдон танҳо баъди 4 сол пиёз коштан мумкин аст. Пиёз ба нуриҳои органикию минералӣ серталаб аст, аммо андохтани поруи нав таъсири манфӣ дорад, зеро он пухта расидани пиёзро кашол медиҳад, аксар вақт касал шуда, нигоҳдориаш бад мегардад. Инчунин ҳангоми андохтани поруи нав дар киштзор алафҳои бегона зиёд мешаванд, ки барои тоза кардани он меҳнати иловагӣ зарур мешавад. Аз ин рӯ, поруи навро ба зироати пешинакишт андохтан лозим аст. Ба ҳар гектар 20-30 тонна поруи пӯсида пеш аз шудгори тирамоҳӣ меандозанд. Хуб мешуд, агар якҷоя бо пору ба ҳар гектар барои як сотих 5-6 кг суперфосфат ва 1-1,3 кг сулфати калий андохта мешуд.
Олимони кишоварзии мамлакат барои онҳое, ки замини наздиҳавлигӣ доранд, парвариши пиёзро манфиатбахш арзёбӣ мекунанд. Ба тавсияи олимон дар шароити хона, баъди шудгор (побел) кардан, заминро бо каланд нарм намуда, кулӯхҳоро майда карда, заминро ҳамвор кардан лозим аст. Баъд аз ин, вобаста ба муҳлати кишт ҷӯякҳоро дар масофаи 45-70 см кашидан зарур аст. Тухмиро дастӣ ба болои пуштаҳо пошида, коридан лозим аст. Дар вақти пошидани тухмӣ кӯшиш кардан даркор аст, ки тухмӣ ба рӯи замин якхела пош хӯрда, дар як ҷой ғафсу дар ҷои дигар тунук наафтад. Баъд аз коридан тухмии пошидаро бо хаскашак зери хок кардан лозим аст. Дар вақти бо хаскашак зери хок кардан, якбора кулӯхчаҳоеро, ки ҷамъ мешаванд, кӯфта, майда мекунанд.
Дар Тоҷикистон навъҳои зерини пиёз ноҳиябандӣ ва тавсия шудаанд: Испании 313, пиёзи сурхи самарқандӣ, Алдоба, Сибир, Волф-F1, Техаси барвақтӣ ва дар кишти баҳорӣ -Баракат.
Кишти пиёзро ду маротиба ягонаю хишова мекунанд. Ягонакунии якумро баъди себарга шудан мегузаронанд, ки фосилаи байни растаниҳо бояд 3-4 см монад. Ягонакунии дуюмро баъди як моҳи дигар мегузаронанд ва фосилаи байни растаниҳоро 5-6 см мемонанд.
Канда партофтани гулпоя яке аз корҳои ҳатмии пиёзпарварӣ мебошад. Поягулҳоро дар вақти пурра сарак пайдо кардан кандан лозим аст. Агар он сари вақт канда нашавад, бехпиёзҳо хурд шуда, ҳосил кам мешавад. Ҳамчунин дар давраи нашъунамо се маротиба ғизои иловагӣ медиҳанд- баъди хишоваи якум, баъди 20-25 рӯзи дигар ва ғизои сеюмро баъди як моҳи ғизои дуюм медиҳанд. Бояд гуфт, ки баъди ҳар ғизодиҳӣ об додан зарур аст.
Пиёз ба об серталаб мебошад, бинобар ин, бо сабаби кам шудани намии хок ҳосили пиёз ҳам кам мешавад. Миқдори обмонии пиёз ба шароти иқлим (боду ҳаво), сохтори хок ва талаботи худи растанӣ вобастагӣ дорад. Вобаста ба шароити мазкур ба кишти пиёз аз 10 то 12 маротиба об мондан зарур аст.
Табибон тавися медиҳанд, ки агар пиёзро бихӯранд, гиреҳҳоро мекушояд, иштиҳо ба таомро зиёд месозад. Хусусан агар онро бо гӯшти равғандор пухта бихӯранд, зарари ҳавои вабоӣ ва тоунро дафъ мекунад. Агар хоми онро бо нон бихӯранд, ҳайз ва пешобро равон мекунад, сангҳои гурда ва хичакро майда карда мерезонад. Инчунин онро дар об муҳарро пухта, бихӯранд, дарунро мулоим мегардонад ва оруғи туршро басанда месозад. Ё ки инро бо чарбӣ ва дунба пухта бихӯранд, узвҳои даруни сина ва шушро аз ахлоти часпак пок мекунад. Ва агар инро бо сирко пухта бихӯранд ё як шабонарӯз дар сирко таркардаи онро биошоманд, барои зардпарвин ва иллатҳои сипурз даво мешавад, иштиҳоро ба таом бармеангезад, узвҳои ҳозимаро, ки иборат аз меъда, чигар, рӯдаҳо ва сипурз мебошанд, кувват мебахшад, беҳузур (беҷо) шудани дилро, ки сабабаш зиёд гаштани сафро ва балғам дар меъда бошад, манъ менамояд. Агар худашро танҳо бихӯранд, зарари ҳавоҳои мурдорро нест ва газанди заҳрро дафъ мекунад.
Манбаъ: АМИТ Ховар
Нет комментариев