Доир ба бузургиву бузургдошти Шоири халқии Тоҷикистон, равоншод Лоиқ Шералӣ бисёр гуфтаанду мегӯянд. Чун, санаи 20-уми май — Рӯзи мавлуди ин шоири шаҳир ва зиндаёди тоҷик аст, тасмим гирифтем, дар Медиапортали «Тироз» баҳри хонандагони адаб ва шеъру шоирдӯст маводи ҷолибу хондание омода ва пешниҳод намоем.
Устод Лоиқ Шералӣ 20-уми майи соли 1941 дар деҳаи Мазори Шарифи шаҳри бостонии Панҷакенти вилояти Суғд дар оилаи колхозчӣ ба дунё омадааст.
Воқеан, пас аз ҳазор соли даргузашти устод Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ (соли 941 мелодӣ) дар зодгоҳи ӯ шоири дигар ба дунё омад, ки осораш ҳамчунон бар тораки шеъри муосири Тоҷикистон медурахшад.
Лоиқи ҷавон баъди хатми мактаби деҳааш ба Омӯзишгоҳи омӯзгории шаҳри Панҷакент дохил шуда, онро хатм намуд. Баъд ба факултети таъриху филологияи Донишкадаи давлатии омӯзгории Душанбе ба номи Т.Г.Шевченко (ҳозира Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи устод Садриддин Айнӣ) дохил шуд ва онро соли 1963 бомуваффақият кард.
Пас аз ин, нахуст муҳаррири шӯъбаи адабии радиои Тоҷикистон ва сипас корманди адабии рӯзномаи «Комсомоли Тоҷикистон», мудири шӯъбаи назми маҷаллаи «Садои Шарқ”, мушовири Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон, сардабири маҷаллаи мӯътабари адабии «Садои Шарқ» – нашрияи Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон ва аз соли 1965 узви Иттифоқи нависандагони Иттиҳоди Шӯравӣ буд. Бояд ёдовар шуд, ки дар он солҳо мутобиқи расму қоидаи маъмул ҳар адиб, ки мехост узви Иттифоқи нависандагон шавад, бояд то он дам ҳатман ҳадди ақал як маҷмӯа чоп карда бошад. Вале бо назардошти истеъдоди равшани Лоиқи ҷавон ва исрори устод Мирзо Турсунзода ӯро бе ҳеч маҷмӯае ба таври истисно ва аз қоида берун ба узвияти Иттифоқи нависандагон пазируфтанд. Ӯ ҳамчунин узви Кумитаи марказии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва низ намояндаи Шӯрои олии Иттиҳоди Шӯравӣ буд. Устод Лоиқ аз соли 1991 то дами марг Раиси Бунёди байналмилалии забони форсии тоҷикӣ буд.
30-юми июни соли 2000 бар асари бемории сактаи мағзӣ аз ҷаҳон чашм пӯшид. Бо ҳузури ҳазорон мухлисаш пайкараш дар Оромгоҳи Лучоби шаҳри Душанбе дар паҳлӯи бузургони адаб ва ҳунари Тоҷикистон ба хок супорида шуд. Байти зеринро худи устод ҳанӯз соли 1998 барои санги мазораш васият карда буд:
Дар рӯи замин намонд маъман,
Эй гӯр, дуруд бодат аз ман.
Устод соли 1978 барои маҷмӯаи «Хоки ватан» ва «Илҳом аз Шоҳнома» барандаи ҷоизаи давлатии Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ гардид. Ғайр аз ин ӯ унвони давлатии «Шоири халқии Тоҷикистон»-ро касб карда буд. Моҳи майи соли 1999 ба устод ҷоизаи байналмилалии «Нилуфар» эҳдо гардид. Бузургии Лоиқ боз дар он аст, ки ашъори сурудааш ҳамагӣ ҳамнавои дили мардуми оддӣ, таъсирбахш ва хеле зиёд ширину равонанд. Меҳри Лоиқ ва муҳаббат ба шеъри баландпояи ӯ кай ҳост, ки марзи Тоҷикистон ва дигар кишварҳои форсигӯйро убур намуда, берунтару фарохтар доман афкандааст.
Пок дорем номи некаш дар ҳаёт,
Рӯҳи покаш кош нороҳат мабод.
Пок омад, пок рафту пок зист,
Сабзаи сабзи мазораш рамзи чист?…
Шоири зан, замин ва зиндагӣ
Донандагони осори Лоиқ Шералӣ иҷмолан ӯро шоири зан, замин ва зиндагӣ меноманд. Дар шеъри шӯравии Тоҷикистон беҳтарин тавсифи модару дилдор, сарзамину меҳан ва расотарин тасвиру таъбирҳо аз талхию ширинии рӯзгор дар девони Лоиқ нуҳуфтааст. Лоиқ мекӯшид на танҳо мазмуни офаридаҳояш мардумӣ бошанд, балки тасвирҳое ҳам ки медод, аз дили одобу русуми мардумаш бархоста буд:
Ба ман ҳам орд пошидӣ, ба ман ҳам ними нон додӣ
Ва ними дигарашро доштӣ бо худ,
Ки чун баргардам аз хидмат, бихоҳам хурд.
Расми модарони тоҷик аст, ки ба ҳангоми гусели фарзандашон ба хидмати сарбозӣ ба нишони бахти сафед бар шонаҳояш орд мепошанд ва нонеро, ки гоз зада, ҳифз мекунанд, бо ин ният, ки пас аз бозгашт боқимонда нонро ҳам бихӯрад. Ишқи Лоиқ ба модараш мояи даҳҳо шеъри хуби ӯ буд, ки баъдан дар маҷмӯаи “Модарнома” гирди ҳам омад ва беандоза маҳбуб шуд. Овозхонони тоҷик бисёре аз ин ашъорро табдил ба суруду тарона кардаанд:
Сиришти ман, ниҳоди ман ту будӣ,
Сафои бомдоди ман ту будӣ.
Аё модар, ба он сон бесаводӣ,
Нахустин устоди ман ту будӣ.
Ашъори Лоиқ ойинаи тамомнамои мардуми давронаш буд ва дар солҳои поёнии умраш, ки бо туғёну ошӯбҳои пасошӯравӣ мусодиф шуд, саропо иҷтимоию сиёсӣ шуда буд; мамлув аз ҳушдорҳову надоматҳо, сарзанишҳову раҳнамунҳо ва ҳасрату андӯҳи орзуҳои бохта. Унвони вопасин маҷмӯаи ашъори ӯ (“Фарёди бефарёдрас”) ҳокӣ аз бори андӯҳу навмедист, ки бар шонаҳои устод афтода буд:
Мулк сангистону мо бесангарем,
Сар ба сар сардору мо бесарварем…
Ҷанги дохилӣ мояи ранҷи фаровони Лоиқ буд, ки дар шеърҳояш бозтоб ёфтааст. Вай дар он рӯзҳо бо ишора ба нақши тоҷу ҳафт ситора бар парчами Тоҷикистон навишта буд:
Субҳе ба тоҷи бесари миллат гиристам,
Шоме ба марги мазҳари миллат гиристам.
Якпорагишро ҳамекардам орзу, дареғ,
Бар пора-пора пайкари миллат гиристам.
Лоиқ Шералӣ бо гиряҳояш рафт. Лоиқи маҳфилоро дигар дар маҳофил камтар дида шуд. Гӯӣ интизори фарҷомашро дошт, ки дар остонаи қарни бисту якум суруд:
Маро, тоҷикро, тоҷикон, шукри Худо,
накуштаанд ҳанўз…
Ман зиндаам ҳанўз.
«Агар мо ҳама медонистем, ки хоки аҷдоди мо — варорӯдиён ва эрониёни имрӯз аз як садсол аст, ба ҳарфи онҳое, ки Эрону Афғонистону Тоҷикистонро гоҳо мамолики ҳамҷавор мегӯянд, бовар намекардем ва мегуфтем, ки: Эй кӯрони таърих, на! Моро ҳамҷавор гуфтан кам аст, мо ҳамтаборем, ҳамканорем, дар замин ҳамгаҳвораем, дар осмон ҳамситораем! Мо ҳамон Авасто, ҳамон Зардушт, ҳамон Эронвиҷ, ҳамон давлати Қуръон, ки Ҳофиз ҳар чи кард, аз он кард, ҳамон фарҳанги исломӣ, ҳамон «Маснавӣ»-и Мавлавӣ, ки Қуръони паҳлавист, ҳамон Хуросони бузург ё Эрони бузург, ки бузургиамонро «бузургони» дигар чашми дидан надоштанд ва моро «хурд» карданд. Боре ба кӯрону карони таърих бояд бо садои баланд гуфт, ки «Об агар сад пора гардад, боз бо ҳам ошност»! (Лоиқ Шералӣ дар пешгуфтори китоби «Хуросон аст инҷо»-и Муҳаммадҷон Шакурии Бухороӣ чунин овардааст).
Санаи 30-юми июни соли 2000 дар синни 59-солагӣ чеҳра дар ниқоби хок кашид. Лоиқ Шералӣ бо нолаҳояш рафт. Чеҳраи шодаш пажмурда шуда буд. Гӯё интизории охири умрашро дошт, ки худ суруда буд:
Ало эй асри бисту як, аҷаб нест,
Ки оғозат бувад анҷоми Лоиқ?
Хонандагони азизу арҷманд, инак бо маводи омода кардаамон ва бо ҳамроҳии чанд нафар аз дӯстдорону донишомӯзони мактаби бузурги шоир ба хонае дар деҳаи Мазори Шарифи шаҳри Панҷакент ворид мешавем, ки ҳафтоду панҷ сол қабл, 20-уми майи соли 1941 садои Лоиқи навзод дар он печида буд.
Зиндаву ҷовид монд, Лоиқи бузургу зиндаёд!
Исломҷон Бобоев
Нет комментариев