Дар тибби муосир аз гарди гул давоҳои гуногун тайёр карда истодаанд ва дар кишвари мо ҳам истеҳсоли саноатии гарди гул шояд дар ояндаи наздик ба роҳ монда шуда, аз он дорувориҳои гуногун тайёр намоянд.
Ҳангоми ҷамъоварии гарди гул занбӯр растаниҳоро бордор намуда, ба хонааш шаҳду гардакгул меорад. Нақши занбӯр дар бордоршавии растаниҳо чашмрас аст, ҳосилнокии онҳоро аз 3 то 100 % зиёд мекунад. Табиат ба зарраҳои гарди гул тамоми моддаҳои зарурӣ- сафедаҳо, аминокислотаҳо, равғанҳо, микроэлементҳо ва ферментҳою гормонҳо, ки сабаби сабзишанд, додааст.
Олимон ба омӯзиши гарди гул дар миёнаи асри ХХ сар карданд. Таҳқиқоти биологии ин маҳсулот нишон медиҳад, ки дар таркиби гарди гул моддаҳои ҳаётан зарурӣ бисёранд. Мувофиқи ҳисоботи таҳқиқоти омории академик Ситкин (1946) дар байни дарозумрон бештарашонро (70%) занбӯрпарварон ташкил медиҳанд. Зеро онҳо дар баробари асал гарди гулро низ истеъмол менамоянд. Олимон Р. Шовен (1956), Кайяс (1967-75). Б. Толпай (1985) дар симпозиумҳои байналмилалӣ андешаҳои ҷолиб пешниҳод намудаанд. Қимати биологии гарди гул аз он иборат аст, ки дар таркибаш 25-48% ангиштоб, то 10% равған дорад. Дар 100 грам гарди гул баробари 1 килограм гӯшти гов ва ё 1 дона тухми мурғ аминокислотаҳо мавҷуданд.
Кайяс қайд намудааст, ки аз 22 аминокислотае, ки барои инсон зарур аст, 20-тоашро дар таркиби гарди гул метавон дарёфт. Муҳаққиқи намоён, олими олмонӣ Б. Толпй исбот намуд, ки дар 100 грам гарди гул аминокислотаҳо миқдори ҳархела доранд. Таркиби гарди гул бо аз кадом гул ҷамъоварӣ шудани он вобаста аст ва ба инсон таъсири гуногун мерасонад. Таркиби маъдании гарди гул низ гуногун буда, дар он 28 элементи низоми даврии Менделеев ошкор карда шудааст. Намнокии гарди гул 12-20% мебошад ва глюкоза дар он 11% -ро ташкил медиҳад. Гарди гул дорои хосиятҳои табобатист. Гарди гули гули настаран барои обҷудокунӣ, майда кардани санги гурда ва гули маъсар (сафлор) барои ҷароҳатҳо, гули қоқу — пешоброн, банизомоварандаи гардиши хун, гули себ барои касалиҳои миокард истифода мешавад.
Гарди гулро бо роҳҳои гуногун ҷамъоварӣ менамоянд:
- Аз навдаи растаниҳо дастӣ ҷамъ оварда, дар соя хушк мекунанд.
- Бо воситаи халтачаҳои полиэтиленӣ аз шохаҳо афшонида, хушк мекунанд.
- Тавассути занбӯри асал ҷамъоваришуда.
Гарди гулро дар ҷои соя хушк карда, дар шишаҳои сиёҳ ва макони хушку сард нигоҳ медоранд. Агар қоидаҳои нигоҳдорӣ ва истифодаро риоя накунем, он вайрон шуда (пӯсида), заҳрнок мегардад, ки истифодааш ҷоиз нест.
Гарди гулро барои пешгирӣ ва табобати касалиҳои шуш, роҳи нафас, меъда ва рӯдаи дувоздаҳангушта, захми рӯда, ҷигару гурда, ҷоғар мувофиқи тавсияи духтур истифода бурдан ба мақсад мувофиқ аст. Онҳое, ки ба маҳсулоти занбӯр ҳассосият (аллергия) доранд, бояд муолиҷаро аз меъёри ниҳоят ками гарди гул оғоз намоянд.
Гарди гул замоне ҷамъоварӣ карда мешавад, ки намнокии ҳаво кам асту гул нав ба шукуфтан оғоз карда бошад. Меъёри истифодаи гарди гул барои калонсолон 20-32 грам дар дили наҳор пеш аз хӯрок, 3 маротиб дар як шабонарӯз тавсия мешавад.
Огоҳӣ: ҳиссаи меъёри шабонаи гарди гул бояд то соати 7- и шом истеъмол карда шавад, вагарна истеъмоли шабона ба кас бехобӣ меорад.
Истеъмоли гарди гул бо омехтаи асал онҳоеро, ки захми меъдаю рӯдаи дувоздаҳангушта доранд, зудтар шифо мебахшад. Инчунин истеъмоли гарди гул таркиби хунро беҳтар гардонида, барои ба эътидол овардани фаъолияти системаи асаб ёрӣ мерасонад. Истифодаи гарди гул дар дили наҳор фишори хунро паст карда, истеъмоли мунтазами он чархиши сар ва беқувватиро барҳам медиҳад. Гарди гул иштиҳоовар буда, мубодилаи моддаҳои он фаъолияти меъдаю рӯдаро ба низом дароварда, касро неруманду ором месозад.
Агар гарди гул дар гармӣ панҷ соат нигоҳ дошта шавад, таъсири давоиашро 60% гум мекунад. Онро дар ҳарорати 0 — 150 то 8-12 моҳ нигоҳ доштан мумкин мебошад.
Дар тиби қадимаи шарқ олимон гулу гардаки растаниро якҷоя бо номи умумии гул (гули бодом, шафтолу, себ, қоқу) зикр намудаанд. Дар китобҳои олими шинохта Ҳомидҷон Зоҳидов «Канзи шифо» ва «Хазинаи тиби қадим» дар бораи хусусияти растаниҳои шифобахш ва тарзи истифодаи гули онҳо далелҳои мӯътамад оварда шудаанд. Лекин дар ягон ҷой ибораи гарди гул ба чашм намерасад. Мо бар он ақидаем, ки олимони гузашта, аз ҷумла Ҳ. Зоҳидов, дар зери мафҳуми гарди гул (чангакгул, гардакгул) — ро дар назар доранд. Ҳ. Зоҳидов дар бораи хосиятҳои давоии настаран маълумот дода, роҷеъ ба истифодаи гули он овардааст: «Чун андаке аз гули ин дар шароб андозанд, миқдори ками ин шароб мастии бисёре меорад. Ошомидани гули настаран балғам ва зардобро дафъ мекунад, ба кас фараҳ меорад. Ҳамаи намудҳои кирмҳои рӯдаю меъдаро ихроҷ карда, пешоб ва ҳайзро равон мекунад». (Канзи шифо, саҳ. 469).
Дар боби зағир чунин омадааст: «Гули зағир бихӯранд, фараҳ оварда, дилро қавӣ мегардонад». (Канзи шифо, саҳ.475). «Гули тари бобунаро бибӯянд, хоб меорад, вале агар бардавом бибӯянд, хоболуд мекунад. Гули онро ҳамчун чой дам намуда, биёшоманд, пирони бехобро хоб меорад». (Канзи шифо. саҳ. 533)
«Гули тару тозаи бунафша бар зидди заҳр тарёк (позаҳр) мебошад, хоб меорад». «Хӯрдани гули бодоми ширин боҳи мардонро афзуда, боҳи занҳоро суст мекунад. Бӯидани гули санҷид (ҷигда) мағзи сарро қувват бахшида, фараҳ меорад. (Хазинаи тибби қадим, саҳ.138) «Гулҳои бӯимодарони дуруштбаргро кӯфта, ба зери шикам банданд, дарди хичакро таскин мебахшад. (Хазинаи тибби қадим, саҳ 106)
М. Закариё навиштааст, ки «дар Хуросон дидам аз 3,5 то 10,5 грам гули садбарги сафедро мехӯрданд, пешобро бошиддат меронд».
Дар гузашта олимон ба омӯзиши гули растаниҳо машғул буданд ва дар бораи хосиятҳои давоии онҳо маълумоти дақиқ додаанд, ки имрӯз дар тибби мардумӣ истифода мешавад. Ин далел аст, ки нисбат ба Аврупо дар Шарқ ба омӯзиши гул ва хосиятҳои давоии он барвақттар сар карда будаанд.
Нет комментариев