Сирдарё яке аз артерияҳои бузурги обии сарзамини Осиёи Миёна буда, 443 ҳазор км² масоҳат дошта, ҳавзааш дар байни 39º23′-46º арзи шимолӣ ва 61º-78º24′ тӯли шарқӣ ҷойгир шудааст. Тӯли он аз шимол ба ҷануб ба масофаи 800 км ва аз ғарб ба шарқ 1600 км аст. Ҳавзаи Сирдарё 32 фоизи масоҳати Осиёи Миёнаро ишғол кардааст. Ҷараёни солонаи дарё 14 км мукааб аст. Ҳавзаи обғундории Сирдарё асосан ба қисми ғарбии силсилакӯҳҳои Тён-Шон ва нишебиҳои қаторкӯҳҳои Олой ва нишебиҳои шимолии қаторкӯҳи Туркистон мансуб аст.
Сирдарё аз рӯдҳои Норин ва Қародарё сарчашма мегирад. Дар саробаш (Қирғизистон) Норин ном дорад. Захираи обии рӯди Норин се маротиба зиёдтар нисбат ба Қародарё аст. Дарёи Сир идомаи рӯди Норин буда, Қародарё шохоби чапи он мебошад. Дарозии умумии Сирдарё аз он ҷое, ки Қародарёву Норин бо ҳам пайваст мешаванд, 2212 км аст, вале аз сароби Норин 3019 км мебошад. Масоҳати ҳавзаи обғундории Сирдарё 219000 км² аст. Дарёҳои қаторкӯҳҳои Туркистон, Олой ва Тён-Шони Ғарбӣ, ки оби худро ба Сирдарё мерезанд, пуроб шуда, ба воситаи водии Фарғона ба пастии Тӯрон ҷорӣ шуда,сипас ба қисми шимолу ғарбӣ тоб хӯрда, аз доманаи қаторкӯҳҳои Қаротоғ мегузарад. Баъдан даштҳои ҳамвори Қазоқистонро убур карда, ба баҳри Арал мерезад.
Дар ҳавзаи Сирдарё дар маҷмӯъ беш аз 2600 кӯл (кӯлҳо асосан дар болооби дарёи Норин), 29784-дарё бо масоҳати 108634 км вуҷуд доранд. Сирдарё дар саршавиаш яке аз дарёҳои бузурги кӯҳӣ буда, аз баландиҳои 4000-5000 метр ҷорӣ мешавад. Сирдарё нисбат ба Амударё захираи обии кам дорад. Агар ҳавзаи обғундории Сирдарё дар як шабонарӯз 1200 метр мукааб/сония бошад, дар Амударё 2500 метр мукааб/сонияро ташкил медиҳад. Сирдарё аз барфу пиряхҳои доимӣ ғизо мегирад, барои он, ки дар қисми кӯҳии Сирдарё пиряхҳои зиёд мавҷуданд. Аз ин рӯ, ғизогирии Сирдарё ба намуди ғизогирии пиряхию барфӣ рост меояд. Танҳо қисми шимолии қаторкӯҳҳои Туркистону Олой зиёда аз 250 пирях доранд. Дар болооби дарёи Норин бошад 200, дар қисми ҷанубӣ-ғарбии қаторкӯҳи Фарғона 57 пирях ба қайд гирифта шудаанд. Масоҳати умумии пиряхҳо 2208 км² аст. Миқдори умуми дарёҳое, ки дар ҳавзаи Сирдарё ҷойгиранд, аз нигоҳи гидрологӣ то ҳол танҳо 131-тои онҳо омӯхта шудаанд.
Нет комментариев