Воситаҳои ҳисобкунӣ таърихи якчанд ҳазорсола доранд. Масалан, дар Хитой ва Япония ҳазор сол пеш аз солшумории мо воситаҳои ҳисобкуние мавҷуд буданд, ки шакли чути ҳозираро доштанд.
Якумин бор мошинаи ҳисобкунии ба таври механикӣ коркунандаро, ки ҳамагӣ ду амали арифметикӣ ҷамъ ва тарҳро иҷро мекард, олими фаронсавӣ Блез Паскал дар соли 1642 ихтироъ карда ва соли 1645 сохт, ки онро «Паскалина» меномиданд. Маҳз аз ҳамин сабаб олими швед Никлаус Вирт забони алгоритмии навиштаи худро ба хотири якумин дар ҷаҳон ихтироъкори мошинаҳои механикии ҳисоб Паскал номид.
Соли 1673 математик ва философи немис Готфрид Вилгелм Лейбнитс мошинаи ба таври механикӣ коркунандаеро сохта баромад, ки бо воситаи он амалҳои ҷамъ, тарҳ, зарб ва тақсимро кор кардан мумнкин буд.
Якумин шуда соли 1821 Чарлз Беббиҷ профессор-математики донишгоҳи Кембриҷ мошинаи ба таври механикӣ коркунандаеро сохт, ки нисбат ба мошинаҳои пештар сохташуда хеле мукаммалтар буд. Ва ӯ ин мошинаи сохтаи худро ба ҷамъияти астрономҳои Шоҳигарии Англия пешниҳод кард. Беббиҷ усули идоракунӣ бо барнома ва дар хотира нигоҳ доштани барномаю доимиҳоро пешниҳод кард, ки ин асоси мошинаҳои ҳозиразамон мебошад. Таввасути мошинаи Беббиҷ ҷадвали қиматҳои бисёраъзогии дараҷаи дуюм ҳисоб карда мешуд. Инчунин лоиҳаи мошине, ки бояд бисёраъзогии то дараҷаи ҳафтумро бо саҳеҳии то 20 рақами аҳамиятнок ҳисоб кунад ва натиҷаҳои ҳисобро дар коғаз чоп кунад, кор карда баромад. Вале ин мошина амалан сохта нашуд. Сабаби сохта нашудани ин мошин дар он буд: нокифоягии маблағ ва пайдо шудани нияти сохтани «мошинаи аналитикӣ» ё ки мошинаи ҳисоби унверсалӣ. Бояд ин мошина «мошинаи аналитикӣ» месохтаи Беббиҷ чунин қисмҳоро доро мебуд:
1. Қисм барои нигоҳдори ададҳо дар ҳалқаҳои дандондор ва системаҳо, яъне хотира;
2. Қисме, ки тавонад амалҳои арифметикиро иҷро намояд. Беббиҷ ин қисмро «осиёб» номида буд;
3. Қисми идоракунии пайдарпаии амалҳо;
4. Қисм барои дохилкунии ададҳо ва чоп намудани натиҷаҳо дар қоғаз.
Мувофиқи нақшаи Беббиҷ хотираи ҳифзкунандаи мошина бояд 1000 адади 50 рақамаро нигоҳ дошта тавонад. Мувофиқи ҳисоби Беббиҷ амали ҷамъ ва тарҳ бояд қариб дар як сония ва зарбу тақсим дар як дақиқа иҷро мекард.
Барои он ки мошинаи аналитикӣ ин ҳисобкуниҳои лозимиро иҷро кунад, программа-пайдарпаии фармонҳо барои ҳисобкуниҳои арифметикӣ ва фармонҳои идоракунандаи ахбори байни «осиёб» ва регистрҳо зарур буд. Инчунин фармонҳо барои ҳаракати кортҳои сурохкардашуда ба пеш ё ақиб вобаста аз аломати ҳосилшудаи натиҷа тартиб дода мешуд.
Хоним Лавлейс духтари шоир Байрон, ки фаҳмиши хуби математикӣ ва ҷаҳонбинии васеъ дошт, ба нақшаи «мошинаи аналитикӣ»-и Беббиҷ мароқ зоҳир кард. Хоним Лавлейс барои ин якумин шуда программа сохта, имконияти унверсалӣ доштани мошинаҳои ҳисобро исбот кард. Барои ҳамин ӯро якумин программасоз дар ҷаҳон меноманд.
Cолҳои 80-уми қарни XIX- Хорман Холлериз (Холлерит) мошинаи ба таври автоматӣ коркунандаро ихтироъ карда баромад. Дар ин мошина доимиҳо ба воситаи перфакарта дохил карда мешуд. Ин мошинро дар коркарди натиҷаҳои ба руйхатгирии аҳолӣ дар солҳои 1890 истифода бурданд. Аз ҳамин лиҳоз Хорман Холлериз (Холлерит)-ро падари мошинҳои ҳисобӣ-перфоратсионӣ меноманд. Хорман Холлериз (Холлерит) соли 1896 ширкате ташкил кард, ки перфокарта ва мошинаҳои ҳисобӣ-перфорасионӣ мебаровард. Дар асоси ин ширкат баъд ширкати IBM ташкил карда шуд.
Имрӯзҳо ин ширкат дар ҷаҳон яке аз ҳама ширкати бонуфуз ва калонтарин оид ба истеҳсоли мошинаҳои электронӣ ба шумор меравад. Соли 1937 профессори донишгоҳи штати Айоваи ИМА Атанасов, миллаташ булғор ба сохтани мошинаҳои электронии ҳисоббарор, ки барои ҳалли масъалаҳои физикиву математикӣ пешбинӣ шуда буд, сар кард. Атанасов нақшаи электрониро кор карда баромад, ки онҳоро дар вақти сохтани МЭҲ истифода мебурданд ва барои он патент гирифт. Аммо саршавии ҷанги дуюми ҷаҳон имконият надод, ки ин нақша амалӣ гардад. Дар ин мошинаи электронӣ 300 лампа истифода шуда буд.
Говард Айткен аз донишгоҳи Гарвард нақшаи мошинаи бо реле коркунандаро соли 1937 пешниҳод кард, ки 72 ҷамъкунанда ва 60 регисторҳо барои нигоҳдоштани доимиҳоро дошт. Ин мошинро соли 1944 дар ширкати IBM сохтанд. Ва ин мошинро ба донишгоҳи Гарвард бахшида шуд. Ба ин мошин «МАРК -1» ном ниҳода буданд.
Якумин мошинаи электронии ҳисоббарор мошинаи ENIAC ба ҳисоб меравад, ки онро Эккерт ва Моучли – кормандони Донишгоҳи Пенсилвани ИМА соли 1945 сохта буданд. Ин мошинаи лампагӣ буда, бо воситаи релеҳои электронӣ сохта шудааст.
Якумин мошинае, ки ҳамаи компонентҳои зарурии мошинаи МЭҲ-и ҳозиразамонро дошт, мошинаи EDSAC буд, ки соли 1949 дар Англия сохта шуда буданд. Бо роҳбарии академик С. А. Лебедев соли 1947 дар Киев ба сохтани мошинаи хурди электронӣ сар карданд. Ва ин мошина соли 1951 ба кор сар кард. Ҳамин тариқ аввали солҳои 50-ум ҳам дар собиқ ИШ ва ҳам дар хориҷа давраи бо сураъти баланд тараққӣ ёфтани техникаи ҳисоб сар шуд.
Манбаъ: https://maktab.tj/i
Нет комментариев