Соли нав яке аз қадимтарин идҳост, ки инсоният ҷашн мегирад. Таърихи ҷашнгирии он ҳазорсолаҳо (бино ба гуфти бостоншиносон ҳадди ақал панҷ ҳазор сол)-ро дар бар мегирад.

Ҳангоми ҳафриёти аҳромҳои Мисри қадим бостоншиносон шикастапораи кӯзаеро пайдо намуданд, ки дар он “Ибтидои соли нав” сабт шуда буд. Дар Мисри қадим Соли нав ҳангоми дамидани дарёи Нил ҷашн гирифта мешуд (тахминан охирҳои моҳи сентябр). Дамидани Нил хеле муҳим буд, зеро танҳо он биёбонро шодоб мегардонид. Дар Соли нав ҳайкалҳои худояшон Амон, ҳамсар ва писарашро дар киштие мегузоштанд ва як моҳ дар дарёи Нил дар он шино мекарданд. Дар тамоми ин вақт одамони даруни киштӣ сурудхонӣ, рақс ва шодиву хурсандӣ менамуданд. Баъд ҳайкалҳоро боз ба ибодатгоҳ меоварданд.

Римиёни қадим ҳанӯз то милод ба ҳамдигар тӯҳфаҳои солинавӣ тақдим мекарданд ва шаби Соли навро бо майнӯшиву базмороӣ мегузарониданд. Онҳо ба ҳамдигар дар соли нав хушбахтӣ, муваффақият ва бурдборӣ мехостанд. Муддати дарозе римиён Соли навро дар аввали моҳи март ҷашн мегирифтанд, то даме ки Юлий Сезар тақвими наверо ҷорӣ намуд. Ҳамин тавр, рӯзи таҷлили Соли нав санаи якуми моҳи январ гардид. Номи моҳ ба шарафи худо Янус (дурӯя) гузошта шуда буд. Як рӯи ӯ ба соли гузашта ва рӯи дигараш ба пеш ба Соли нав буд. Иди Соли навро «календа» мегуфтанд. Одамон дар ин муддат хонаҳояшонро оро ва ба ҳамдигар тӯҳфаҳо медоданд; ғуломон бо хӯҷаинҳояшон якҷоя хурсандӣ мекарданд. Римиёни сарватманд ба император тӯҳфаҳо медоданд. Аввалҳо ин кори ихтиёрӣ буд, вале баъдтар императорҳо дар Соли нав худашон тӯҳфа даъво мекарданд.

Императори Рим Калигула рӯзи якуми Соли нав ба майдони назди қасраш мебаромад ва аз раияташ тӯҳфаҳо мегирифт. Ӯ дар дафтаре қайд мекард, ки кӣ чандто ва чӣ дод.

Дар Бобулистони қадим Соли навро баҳорон ҷашн мегирифтанд. Дар давраи ҷашн Шоҳ чор–шаш рӯз аз шаҳр берун мерафт. Вақте ки Шоҳ набуд, мардум метавонистанд ба чӣ коре хоҳанд машғул шаванд. Баъд аз чанд рӯз шоҳу дарбориёнаш дар тан либосҳои идона бармегаштанд ва халқ низ ба кори худаш бармегашт. Ҳамин тавр, ҳар сол одамон ҳаётро аз нав сар мекарданд.

Келтҳо ва сокинони Галлия (ҳудуди Фаронсаи ҳозира ва қисми Англия) Соли навро дар охири моҳи октябр ҷашн мегирифтанд. Дар Соли нав келтҳо хонаҳояшонро бо шохчаҳои дарахт оро медоданд, то ҷинҳоро аз хона дур кунанд. Онҳо ақидае доштанд, ки гӯё дар Соли нав руҳу арвоҳи мурдагон аз нав зинда мешуда бошад. Келтҳо аз римиён бисёр урфу одатҳоро қабул карда буданд. Шоҳони онҳо низ аз раияташон тӯҳфаҳо меситониданд. Одатан чун тӯҳфа тиллову ҷавоҳирот мегирифтанд. Пас аз чандин аср Малика Елизаветаи I маҷмӯаи калони дастпӯшакҳои ҷавоҳиротдорро ҷамъ оварда буд.

Соли нав дар Англия дар асрҳои миёна дар оғози моҳи март ҷашн гирифта мешуд. Бо қарори парлумон аз соли 1752, рӯзи ҷашнгирӣ ба 1-уми январ гузаронида шуд, ки он ба занҳо хуш наомад. Намояндагони занон ба назди сухангӯи парлумон омада, иброз доштанд, ки парлумон ҳуқуқ надорад занҳоро ин қадар зиёд калонтар кунад.

Дар замони қадим Соли навро аксари вақт дар баҳор ҷашн мегирифтанд, зеро дар ин давра табиат аз нав зинда мешуд. Дар Русия низ Соли навро 1-уми март таҷлил мекарданд. Дар асри XIV калисои ҷомеъи Маскав қароре баровард, ки мувофиқи он Соли нав 1-уми сентябр аз рӯи тақвими юнонӣ ҷашн гирифта мешуд. Ва танҳо дар соли 1699 Пётри I баъди аз Аврупо баргаштан, бо фармони махсусаш солшумориро аз 1-уми январ сар кунонд ва ин рӯзро рӯзи ид хонд.

Соли нав яке аз он идҳост, ки онро дар саросари ҷаҳон ҷашн мегиранд. Вале ҷашнгирии он дар байни ҳар як халқ дорои хусусияти хосе аст.

Урфу одатҳои солинавӣ — тайёрӣ ба ҷашнгирии Соли нав дар ҳар як оила чанд рӯз пеш аз ид сар мешавад. Одамон хонаҳоро оро медиҳанд, дарахти арча мегузоранд ва мизи идона рост менамоянд.

Ҳарчанд ки баъзе маҳсулот дар тамоми ҷаҳон паҳн шудаанд, урфу одатҳои халқҳои гуногун ба интихоби хӯрокҳои мизи идона таъсири худро мерасонанд.

Масалан, ҷопониҳо хӯрокро аз маҳсулоте тайёр мекунанд, ки ба ақидаи онҳо хушбахтӣ меорад: аз карами баҳрӣ (шодӣ), аз лӯбиёву нахӯд (саломатӣ), аз моҳии ҷӯшонидашуда (оромиву рӯҳбаландӣ) ва ғайраҳо.

Дар рӯи мизҳои идонаи мардумони Австрия, Венгрия, Югославия қариб, ки ягон хӯрокеро аз гӯшти парранда вохӯрдан мумкин нест – аҳолии ин кишварҳо чунин мешуморанд, ки хушбахтӣ метавонад парида равад.

Дар шаби Соли нав кубагиҳо, испаниҳо, португалиҳо бояд 12 донаи ангурро бихӯранд, — 12 орзуе, ки бояд ҳар яке дар як моҳ ҷомаи амал пӯшад, зеро ангур дар ин халқҳо рамзи фаровонӣ ва хушбахтии оилавӣ мебошад.

Чормағз, мош ва ангур барои итолиёвиҳо рамзи саломатӣ, комёбиҳо ва дарозумрӣ мебошанд. Дар Русия бошад, қариб ҳар як мизи идонаро пирогҳо, карамшӯрбо ва таомҳо аз моҳӣ оро медиҳанд. Дар Словакия ва Чехия дар мизи идона ҳатман карам бо ҳасиб, моҳӣ, шӯрбои занбӯруғӣ, печенйеи асалӣ бо шир бояд бошанд.

Иди Соли навро дар Фаронса метавон иди «сафедиҳо» номид. Дар рӯи миз шамъдонҳои сафед бо шамъҳои сафед, меваҳои тару тозаи бо шакар рӯйкашшуда гузошта мешаванд.

Дар Италия ҳам таомҳои анъанавии солинавӣ ҳастанд. Масалан, дар Болоня, ин пироги гӯштӣ бо қаймоқ мебошад, ки номаш тортелинист.

Дар Лаҳистон ба мизи ҳатман бо дастархони сафед орододашуда, 13 намуди хӯрок гузошта мешаванд. Хӯроки солинавӣ бо шӯрбо аз моҳӣ ё замбӯруғ сар мешавад, баъд паси ҳам: карам бо занбӯруғ, пирожки, моҳӣ бо соуси ширин ва ғайраро меоранд. Аз ҳама охир печенйе, шарбат ва меваҷот ба дастархон гузошта мешаванд.

Ҷашнгирии Соли нави мелодӣ аз 1-уми январ бо фармони император Гай Юлий Сезар соли 46-уми то милод дар Рими Қадим ҷорӣ шуда буд. Моҳи январ аз номи Янус – худои дурӯя, таҷассумгари дару дарвоза, интихобҳо ва нахустин корҳо гирифта шудааст.

Аз соли 1700 инҷониб бо фармони император Пётри I Соли нав дар Русия ба монанди дигар давлатҳои Аврупо 1-уми январ (мувофиқи солшумории Юлианӣ) таҷлил карда мешавад.

Аз соли 1919 ҷашни Соли нав дар Русия мувофиқи солшумории Григорианӣ таҷлил мегардад. Аз 23-юми декабри соли 1947 инҷониб санаи 1-уми январ рӯзи истироҳат эълон карда шудааст.

Дар Тоҷикистони соҳибистиқлол низ анъанаи ҷашнгирии Соли нави мелодӣ идома дорад ва санаи 1-уми январ дар қаламрави ҷумҳурӣ рӯзи истироҳат мебошад.

Инак Соли нави 2016-уми мелодӣ фаро расид. Хуҷаста бодо Соли наву иқболи нав! Ҳамеша саломату сарбаланд бошед!