Санаи 1-уми июн ҳамасола ҳамчун Рӯзи байналмилалии ҳимояи кӯдакон қайд карда мешавад. Ин рӯзе аст, ки кӯдакони тамоми сайёра онро ҷашн мегиранд ва мо ҳамчун аҳли ҷомеъаи ин сайёра бояд барои таъмин кардани бехатарӣ ва амнияту ҳимоят, рушду афзоиш ва нашъу намои онҳо саҳмгузорӣ намоем.
Ин пеш аз ҳама талаб менамояд, ки сиҳатӣ ва рафоҳату беҳбудии кӯдакон низ ҳимоят карда шавад. Дар Тоҷикистон оиди ин масъала иқдомоти зиёде роҳандозӣ шудаанд, ки бо мақсади кӯмакрасонӣ барои бехатару амн гардонидани оядаи фарзандони мо амалӣ карда мешаванд. Яке аз ин гуна иқдомот аз ҳамкории байни Вазорати тандурустӣ ҳифзи иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ташкилоти Духтурон бидуни марз, тавассути кӯшишҳои якҷоя барои бартараф кардани бемории сил дар байни кӯдакон иборат мебошад.
Аз соли 2014 инҷониб одамон аз Бемории Сил нисбат ба бемории ВНМО зиёдтар вафот кардаанд ва ба ин васила Бемории сил акнун ҳамчун яке аз бемориҳои сироятии марговартарин дар ҷаҳон ҳисобида мешавад.
Табобати Бемории сил метавонад як раванди мураккаб ва дурударозе бошад, ки шояд истифодабарии якҷояи (комбинатсияи) доруҳои гуногунро низ талаб намояд. Бахусус табобати Бемории сили ба доруҳо устувор (Сили Устувор) метавонад хеле мушкил бошад, зеро беморон аз сабаби навъҳои гуногуни устуворӣ бар зидди доруҳои сершумори зиддисилӣ, ба модели махсуси инфиродӣ эҳтиёҷ доранд. Илова бар ин, усулҳои стандартии табобатӣ 20-24 моҳи табобатро талаб менамояд. Аз сабаби мушкилоте, ки барои табобатгирандагон пеш меоянд, кормандони соҳаи тандурустӣ барои ба даст овардани модели табобатии — бемор дар маркази диққат кӯшиши бештаре ба харҷ медиҳанд.
Табобати фарогирандаи (ҳамаҷонибаи) бемории сил дар байни кӯдакон (сили кӯдакона) дар Тоҷикистон
Соли 2011, вақте ки ДБМ фаъолияти худро дар Тоҷикистон оғоз кард, мақсадаш аз ноил шудан ба модели табобатии — бемор дар маркази диққат дар рафти табобати Бемории сил иборат буд. Махсусан, барномаи ДБМ дар шаҳри Душанбе барои табобати Бемории сил дар байни кӯдакон равона шудааст. Кӯдакон гурӯҳи беморони бештар аз ҳама аз мадди назар дурмонда ба ҳисоб мераванд: ташхиси онҳо нисбат ба калонсолон душвортар аст ва онҳо дорои эҳтиёҷотҳои хоссаи равонӣ — иҷтимоӣ мебошанд. ДБМ дар якҷоягӣ бо Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон (ВТ ҲИА ҶТ) ва Маркази ҷумҳуриявии ҳимояи аҳолӣ аз бемории сил (МҶҲАБС) барои табобати ин гурӯҳи осебпазир кор мекунад.
Дар навбати аввал дар амал ҷорӣ кардани модели табобатии — бемор дар маркази диққат дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, метавонад танҳо тавассути ҳамкориву ҳамшарикӣ нашъу намо ёбад. Тавассути барқарор кардани муносибатҳои хуби ҳамкорӣ, Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон (ВТҲИА ҶТ) ва ДБМ (MSF) тавонистанд, ки барномаҳои табобатиро барои гурӯҳҳои бениҳоят мушкили беморон оғоз бахшанд, барои ба таври ногусастанӣ ба дигарон интиқол додани донишҳо ва зимнан тавассути ин кор бунёд кардани асосҳои таъсирнокии доимӣ барои оянда саҳм гузоштаанд. Дар чорчӯбаи усулҳои муштараки табобаткунии Бемории сил ДБМ (MSF) ва Вазорати тандурустӣ фаъолиятҳои худро барои дарёфт кардани ҳолатҳои нави беморӣ (беморони гирифтори сили фаъол) бо ҳам ҳамоҳанг сохтаанд. Ин чораҳо ташрифҳои мунтазамро ба ба манзили истиқоматии бемороне, ки ҳоло аз табобати бемории сил гузашта истодаанд, дар бар мегирад, яъне кормандони мо аъзоёни оилаҳои онҳоро барои дарёфти аломату нишонаҳои Бемории сил аз муоина ва ташхис мегузаронанд. Ин фаъолияти хеле муҳим ҳамчун пайгирии тамосҳо (контакт трейсинг) низ маъмул гаштааст ва барои сари вақт дарёфт ва пайдо кардани ҳолатҳои нави беморӣ хеле аҳмияти калоне дорад.
Таҳия кардани модели табобатие, ки барои қонеъ кардани талаботи бемор равона карда шудааст, раванди мураккаб мебошад. Вақте ки сухан дар бораи бемории сил меравад, ин на фақат бо имкониятҳои сари вақт дарёфт ва муайян кардани беморӣ, ташхис ва табобати беморӣ алоқаманд аст, балки барои ҳал кардани мушкилиҳое низ равона шудааст, ки дар аксар маврид бо ин беморӣ алоқамандӣ доранд. Ин сар карда аз ҳолати таъмин бо хӯрокҳои ғизонок ва вазъи равонии бемор тавассути кӯмакрасонии доимии машваратчиёни сертаҷриба ва кормандони иҷтимоӣ, инчунин ташхиси саривақтӣ ва табобати дигар намуди бемориҳои музминро, ки аксар вақт бо Бемории сил павастагӣ доранд, масалан ВНМО ва касали қандро низ дар бар мегирад. Бештар ин маънои адаптатсия кардани барномаҳои табобатиро дорад, яъне маънои ғайримарказӣ намудани онҳоро ва аз табобати беморхонавӣ дида бештар ба табобати амбулаторӣ (дар шароити хона) такя карданро дорад, то ин ки бемор тавонад аз рӯзи аввал табобатро дар ҷойи зисти худ гирад — албатта, дар он ҳолатҳо ва дар он ҷойҳое, ки ин кор имконпазир бошад. Инҳо сабабҳои асосие мебошанд, ки модели табобатии — бемор дар маркази диққатро ба талабот ҷавобгӯ месозанд, вале ин рӯйхати пурраи ҳамаи онҳо нест. Дар ҳақиқат, чораҷӯии босуръати табобат ин тағйир ёфтани табобат дар баробари тағйир ёфтани талаботи бемор аст. Аслан, модели табобатии — бемор дар маркази диққат он вақт ба талабот ҷавобгӯ буда метавонад, ки он вобаста ба эҳтиёҷотҳои беморон тағйир ёфта тавонад.
Кӯшиши сеюм барои амалӣ кардани модели табобатии — бемор дар маркази диққат дар Тоҷикистон, ин ба амал омадани навгониҳо мебошад. Истифода намудани усулҳои нав ҳатто дар зинаҳои барвақтии табобати Бемории сил дар байни кӯдакон муҳим мебошад, чунки ташхиси кӯдакон мушкилоти хеле назаррас дорад. Вобаста ба масъалаи табобат, навгониҳо метавонанд аз қабулкунӣ ва воридкунии доруҳои нав дар Дастурамали табобатии кишвар иборат бошанд. Бо дастгирии ДБМ, Тоҷикистон яке аз давлатҳои пешқадаме аст, ки барои қабул ва воридкунии доруҳои нав иқдом намуд ва ин кӯшишҳо дар нашри сеюми Дастурамали миллии ташхис ва табобати бемории сил дар байни кӯдакон инъикоси худро ёфтаанд. ДБМ инчунин навгониҳои дигареро оиди тайёр намудани вояҳои махсуси инфиродии доруҳои бемории сил, ки барои осон истеъмол кардани кӯдакон мувофиқ карда мешаванд, амалӣ намуда истодааст. Ин кор ба воситаи усули дорусозӣ, яъне таёркунии сунъии нӯшобаҳои доруҳо барои осон кардани истеъмоли дору аз ҷониби кӯдакон, дар амал татбиқ карда мешавад. Хулоса, навгониҳо метавонанд табобати амбулаториро иҷрошаванда гардонанд; ба наздикӣ ДБМ барномаи Табобати таҳти назорати бевоситаи ба Оила асосётаро (F-DOT) оғоз намуд, ки он модели анъанавии ТТНБ (ДОТс)-ро мулоимтар ва ба оила наздиктар мегардонад, он барои таъмини табобат эътимод ва масъулияти бештареро ба ӯҳдаи аъзоҳои бевоситаи оилаи худи беморони хурдсол вогузор менамояд, то ин ки онҳо бе зарурати рафтуо ба бунгоҳ ё беморхона низ имконияти хуби табобат гирифтанро дошта бошанд.
Табобат кардани худи бемор, на фақат беморӣ
Тахминан чор сол пеш аз ин, дар соли 2014, духтараке бо номи Анна аз шаҳри Душанбе ба бемории сил мубтало гашта буд. Фақат якчанд моҳ пеш аз ин воқеъа бибии вай аз сабаби шакли бемории сили васеъ мутобиқгашта (БСДВУ) доштанаш аз олам даргузашта буд ва Анна эҳтимол аз модаркалонаш сироят ёфта бошад. Давраҳои аввали табобати ин духтарак он қадар бомуваффақият набуданд ва кишти балғами Анна аввал манфӣ шуд, вале баъдтар боз ба мусбӣ мубаддал гашт. Дар ин марҳалаи аввали табобат риояи табобат Анна дар қабул кардани доруҳояш ба мушкилии калоне рӯ ба рӯ шуд, бинобар сабаби оқибатҳои номатлуб ва бемории сили вай, ки бештар шакли устуворро нисбати доруҳое, ки дар табобати муқаррарӣ истифода мешуданд гирифт.Пас аз он, ки барои вай танҳо якчанд шаклҳои табобатӣ боқӣ монда буданд, кормандаи тиббии ДБМ (MSF) барои вай, оғоз намудани реҷаи табобатиеро пешниҳод намуданд, ки яке аз доруҳои навтарини дар давоми панҷоҳ соли охир истеҳсолшуда, — яъне Бедаквиллинро дарбар мегирифт. Бо вуҷуди ин Анна ва оилаи вай аз сар кардани истеъмоли доруи нав худдорӣ мекарданд ва танҳо пас аз дидани комёбие ки ҷияни худи вай бо истеъмол кардани ҳамин дору ба даст овард, худро дилпур ва боэътимод эҳсос карданд. Ин давра дар ҷараёни табобати Анна марҳилаи ҳалкунандае буд ва пас аз солҳои зиёде бори аввал дар дилаш умеди шифоёбӣ пайдо шуд, аммо вақт аз даст мерафт.
Доруҳое, ки ба фикри мутахассисон бояд вазъияти беморо беҳтар мекарданд аз Бедаквилин ва Имепенем иборат буданд: ҳардуи онҳо ба гурӯҳи бо номи «Доруҳои иловагӣ» дохил мешаванд; Бедаквилин доруи нав аст, кинатиҷаҳои умедбахш нишон додааст, ҳамзамон Имепенем аз сабаби мушкил будани истифодаи он фақт дар ҳолатҳои алоҳидае истифода бурда мешавад, ки дигар имкониятҳо истисно шудаанд. Ин дору танҳо тавассути роҳи дохиливаридӣ ба бемор гузаронида мешавад ва бемор бояд дар давоми шаш моҳ ҳар рӯз онро ду маротиба қабул намояд. Ба ҳар ҳол ин пешравӣ бо хеле азобу мушкилиҳо ба даст омад ва он қадар осон ҳам набуд. Анна бо таъсироти номатлуби тоқатфарсое рӯ ба рӯ гардид, ки аз илтиҳоби асабҳо, дарди буғумҳо, дилбеҳузурӣ, тағйирёбии ранги пӯст ва сарчархзании музмин иборат буданд. Аз сабаби мушкилоте ки вай дар давраи пештараи бистраишавиаш дар беморхона аз сар гузаронида буд, ӯ дар беморхона монда наметавонист ва барои вай зарур омад, ки барои гирифтани доруҳои дохиливаридӣ ҳар рӯз 2 (ду) маротиба ба беморхона омада равад. Аз ин сабаб дар давоми шаш моҳ барои вай таъмин кардани доруҳои дохиливаридӣ ва зуд-зуд иваз кардани катетерҳо зарур омад, то ин ки ба илтиҳоби варидҳо гирифтор нашавад. Бештар аз он, вақте ки доруҳои дохиливаридии ӯро қатъ карданд, табибони вай дар ташвиш афтода буданд, ки дар реҷаи табобатии вай доруҳои самаранок кам боқӣ мондаанд, то натиҷаҳои хуби ба даст омада ҳифз карда шаванд ва боз аз нав беморшавӣ ва ба доруҳо устуворӣ пайдо кардани вай пешгирӣ карда шавад.
Мутаносибан онҳо пешниҳод карданд, ки ба табобати вай доруи нави дигар — Деламанид низ илова карда шавад, то ин ки он дар якҷоягӣ (комбинатсияи) бо доруи Бедаквилин истифода бурда шавад. Деламанид низ яке аз доруҳои навтарине мебошад, ки дар давоми панҷоҳ соли охир истеҳсол карда шудаанд. Аммо ин гуна кор, пеш аз ин ҳеҷ вақт то ҳоло дар кишвар татбиқ нашуда буд ва аз сабаби мавҷуд набудани таҷриба ва далелҳо оиди бехатарии истифодаи якҷояи ин доруҳо аз тарафи ТУТ низ тавсия дода нашуда буд ва табибони маҳаллӣ бо сабабҳои маълум барои пеш гирифтани ин гуна роҳи кашфнашуда ба қароре омада наметавонистанд ва дудила буданд. Ин кор танҳо дар натиҷаи кӯшишу маслиҳатҳои пай дар пайи кормандони тиббӣ, тавассути мисол овардани баъзе аз ҳамин гуна ҳолатҳои алоҳидаи муваффақиятнок аз Гурҷистон ва Арманистон амалӣ гардид ва дар охир онҳо барои оғоз кардани ин гуна реҷаи нави табобатӣ розӣ шуданд.
Анна дар моҳи ноябри соли 2017 аз шакли бемории васеъ мутобиқгаштаи сил (БСДВУ) комилан шифо ёфт.
Таъсирбахшии устувор
Ин қисса, яке аз қиссаҳои зиёдест, ки нишон медиҳад чи гуна аз бисёр ҷиҳат соли 2017 барои ДБМ (MSF) Тоҷикистон соли хеле хотирмон буд, чунки дар ин сол нашри 3-юми Протоколи педиатрии Тоҷикистон ба сифати Дастурамали миллӣ қабул карда шуд, бори аввал дар мамлакат ду нафар беморони педиатрӣ реҷаи кӯтоҳмуддати табобатро ба анҷом расониданд ва барои миқдори зиёдтари беморон комбинатсияи якҷояи доруҳои нав ва бештар самаранок таъин карда шуданд – ки ҳамаи инҳоро баъзе комёбиҳои назаррас номидан мумкин аст. Дар ҳоле, ки аҳамиятнокии ин гуна марҳилаҳо барои барномаҳои ДБМ оиди Сил муҳим ҳастанд, арзиши ҳақиқии онҳо ин таъсире аст, ки табобати навтарин ва самарабахш аст барои беморон, аз қабили Анна. Бояд қайд кард, ки натиҷаи бомуваффақияти табобати вай бе ҳамкории якҷоя ва фаъолона бо кормандони соҳаи тандурустӣ имконпазир буда наметавонист.
Имсол дар Рӯзи байналмилалии ҳимояи кӯдакон ба назар гирифтани эҳтиёҷотҳои фундаменталии таъмин кардани хизматрасонии хуби тиббӣ ва некӯаҳволии кӯдакони Тоҷикистон хеле муҳим аст.
Тавассути ҳамкории судманд вобаста ба масъалаи бартараф кардани мушкилотҳои соҳаи тандурустӣ (вазъи саломатӣ), Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолиии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ташкилоти Духутурон бидуни марз дар якҷоягӣ барои ҳимоя кардани кӯдакони Тоҷикистон ва бо ин роҳ барои таъмини ояндаи бехатари онҳо кӯшишу талош карда истодаанд. Дар ин гуна ҳолат, омодаи ҳамкорӣ будан, сари вақт чораҷӯйӣ кардан ва татбиқ кардани навгониҳо хеле муҳим мебошад. Тавассути роҳнамоии ин гуна принсипҳо, мумкин аст, ки донишу малака ва таҷрибаи коллективии байналмилалӣ сарҷамъ оварда шаванд ва ҳимояи кӯдакон ба таври хеле назаррас боз ҳам пурзӯртар карда шавад.
Рӯзи байналмилалии ҳимояи кӯдакон мубораку фархунда бод!
Манбаъ: Сомонаи АИ «Азия Плюс»
Нет комментариев